ИНТЕРВ£У: Е£МС Р. ВА£СМАН, АМЕРИKАНСKИ АРХЕОЛОГ
Не сте свесни дека Стоби е на врвот во Европа
Стоби е прекрасно место, голем археолошки локалитет во Европа. Треба да се посети ова место. Помнам првпат кога до¼дов овде, пред многу години, немаше ограда околу локалитетот. Ние ¼а поставивме првата. Ископувавме многу години. Но, луƒето што сега работат направиле многу повее. Радосен сум што до¼дов и видов што откриле во последно време, вели американскиот археологот е¼мс Р. Ва¼сман, жива легенда за македонската археологи¼а, денес пензиониран професор од бостонскиот универзитет. То¼ е човекот за ко¼ велат дека е на¼заслужен што Стоби, еден од нашите на¼репрезентативни локалитет, е откопан и признат во светот. Деновиве повторно го посети локалитетот на ко¼ систематски работеше повее од десет години. £а основал катедрата за археологи¼а на Универзитетот во Бостон, то¼ е почесен претседател на Американскиот археолошки институт, по ко¼ е именувана на¼високата книжевна награда на САД за об¼авени дела од областа на археологи¼ата.
Kога првпат до¼довте во Македони¼а да истражувате?
- Со ископуваœата почнавме во 1970 година, трае¼а до 1981 година, а проектот го затворивме една година подоцна. Kако излезе да до¼дам во Стоби? Работев на антички Kоринт во Грци¼а. Ископувавме само во еден дел од градот, на другите зони работеа други екипи. Сакав да можам да ископувам цел град за да го истражиме неговиот урбан разво¼. Институтот „Смитсони¼ан“ имаше програма финансирана од фондови, кои во тоа време ги обезбеди¼а £угослави¼а и фондациите. Ме покани¼а да до¼дам во зем¼ата, ко¼а во тоа време се викаше £угослави¼а. Бевме на повее места - во Сплит, Охрид. Почувствував дека Стоби нудеше повее за видот на истражуваœа што мене ме интересираа. Српскиот археолог орƒе Мано Зиси, ко¼ тогаш беше во Националниот музе¼ во Белград, сакаше да до¼дам тука, а то¼ да биде раководител на проектот. Подоцна, кога вее не можеше толку активно да учествува во работата, го наследи академик Блага Алексова од Скоп¼е. Така испадна да работиме заедно.
Kога до¼довте во Стоби, практично локалитетот не беше истражен...
- Вее беа ископани неколку места, но речиси и да немаше ситуаци¼а да отишле до тоа што ние го нарекуваме здравица - последниот културен сло¼. Малку се знаеше за базиликите што беа малку ископувани, но ниеден об¼ект не беше целосно истражуван. Така почнавме да истражуваме дел од синагогата, на епископската базилика. Тогаш ¼а откривме и постарата базилика под неа, работевме и на театарот и на многу други локации. Работевме со одличен тим.
Kо¼а е на¼интересната и на¼возбудлива градба што ¼а откривте?
- Навистина е тешко да се каже. Се возбудувавме од многу работи - од епископската базилика, театарот и, се разбира, од синагогата. Направивме многу добра работа со ово¼ об¼ект, ко¼ е многу редок об¼ект. Прона¼довме цела сери¼а од структури кои биле направени една по друга за синагогата. Неодамна об¼авив еден текст посветен на Емилио Марин, хрватски амбасадор во Ватикан. Беше со наслов „Евреите во Стоби“ биде¼и се однесуваше на синагогата и на целиот матери¼ал прона¼ден таму.
Во Македони¼а има малку странски експедиции што работат на археолошките локалитети. САД имаат истражувачки тимови во Египет, Грци¼а, низ цел свет. Сметате ли дека оваа зем¼а е погодна за таков вид археолошки истражуваœа?
- Да. Има многу локалитети за кои и ¼ас многу се интересирав како Херакле¼а Линкестис во Битола, за Охрид, чие истражуваœе е многу важно, и други локалитети за кои многу луƒе се заинтересирани да ги посетат. Знам дека доаƒаат во Стоби зашто е еден од големите локалитети што треба да се посетат. Можеби не сте свесни за тоа, но според бро¼от на квадратни метри, извонредни и одлично зачувани подни мозаици, Стоби е меƒу врвот во Европа. Луƒето треба да го знаат тоа и да го посетуваат ово¼ исклучителен локалитет. Имам многу при¼атели што доаƒаат овде во текот на годините, не само во времето кога работев на Стоби, туку и во последниве години. Сакаат да го разгледаат локалитетот и многу се заинтересирани за матери¼алот. Ова е едно од на¼добрите места за об¼авуваœе фотографии и приказни за тоа што се случило во минатото.
Што работите во моментот?
- Посветен сум на повее работи. С` уште об¼авувам трудови за Стоби. Само треба да ги комплетирам сите натписи на седиштата на театарот биде¼и откако завршив со работата, беа прона¼дени дополнителни седишта во последните ископуваœа. С` уште об¼авувам и за Kоринт, што го истражував пред многу години - работев на комплексот баœи во гимназиумот. И тие беа фантастични прона¼доци. Вее не сум на Универзитетот, се пензионирав, но се уште истражувам.
Можете ли да направите споредба, во каква состо¼ба е локалитетот денес, а каков беше во деновите кога Вие работевте?
- Сте направиле одлична работа. Археологот ко¼ во последните години раководеше со ископуваœата, Силвана Блажевска, направила многу нешта со групата млади археолози што работат заедно. Една од особено возбудливите зони, сосема нова, е локаци¼ата каде што неодамна е прона¼ден храмот на Изида. Kога ние ископувавме, на¼довме натпис посветен на ова светилиште, не многу далеку од храмот, во близина на епископската базилика. Но, секогаш се прашувавме, каде ли е храмот? Продолжени се ископуваœата и на театарот. Прона¼дени се многубро¼ни интересни нешта. Откопан е делот под гледалиштето, па сега може да се види циркулаци¼ата, како се организирани внатрешните простории. Порано мислевме дека знаеме за сите овие елементи од театарот, но ги немавме сите во тоа време. За тие 11 години направивме колку што можевме. Имаше ограничуваœе на времето што беше одобрено да работиме заедно.
Не сте свесни дека Стоби е на врвот во Европа
Стоби е прекрасно место, голем археолошки локалитет во Европа. Треба да се посети ова место. Помнам првпат кога до¼дов овде, пред многу години, немаше ограда околу локалитетот. Ние ¼а поставивме првата. Ископувавме многу години. Но, луƒето што сега работат направиле многу повее. Радосен сум што до¼дов и видов што откриле во последно време, вели американскиот археологот е¼мс Р. Ва¼сман, жива легенда за македонската археологи¼а, денес пензиониран професор од бостонскиот универзитет. То¼ е човекот за ко¼ велат дека е на¼заслужен што Стоби, еден од нашите на¼репрезентативни локалитет, е откопан и признат во светот. Деновиве повторно го посети локалитетот на ко¼ систематски работеше повее од десет години. £а основал катедрата за археологи¼а на Универзитетот во Бостон, то¼ е почесен претседател на Американскиот археолошки институт, по ко¼ е именувана на¼високата книжевна награда на САД за об¼авени дела од областа на археологи¼ата.
Kога првпат до¼довте во Македони¼а да истражувате?
- Со ископуваœата почнавме во 1970 година, трае¼а до 1981 година, а проектот го затворивме една година подоцна. Kако излезе да до¼дам во Стоби? Работев на антички Kоринт во Грци¼а. Ископувавме само во еден дел од градот, на другите зони работеа други екипи. Сакав да можам да ископувам цел град за да го истражиме неговиот урбан разво¼. Институтот „Смитсони¼ан“ имаше програма финансирана од фондови, кои во тоа време ги обезбеди¼а £угослави¼а и фондациите. Ме покани¼а да до¼дам во зем¼ата, ко¼а во тоа време се викаше £угослави¼а. Бевме на повее места - во Сплит, Охрид. Почувствував дека Стоби нудеше повее за видот на истражуваœа што мене ме интересираа. Српскиот археолог орƒе Мано Зиси, ко¼ тогаш беше во Националниот музе¼ во Белград, сакаше да до¼дам тука, а то¼ да биде раководител на проектот. Подоцна, кога вее не можеше толку активно да учествува во работата, го наследи академик Блага Алексова од Скоп¼е. Така испадна да работиме заедно.
Kога до¼довте во Стоби, практично локалитетот не беше истражен...
- Вее беа ископани неколку места, но речиси и да немаше ситуаци¼а да отишле до тоа што ние го нарекуваме здравица - последниот културен сло¼. Малку се знаеше за базиликите што беа малку ископувани, но ниеден об¼ект не беше целосно истражуван. Така почнавме да истражуваме дел од синагогата, на епископската базилика. Тогаш ¼а откривме и постарата базилика под неа, работевме и на театарот и на многу други локации. Работевме со одличен тим.
Kо¼а е на¼интересната и на¼возбудлива градба што ¼а откривте?
- Навистина е тешко да се каже. Се возбудувавме од многу работи - од епископската базилика, театарот и, се разбира, од синагогата. Направивме многу добра работа со ово¼ об¼ект, ко¼ е многу редок об¼ект. Прона¼довме цела сери¼а од структури кои биле направени една по друга за синагогата. Неодамна об¼авив еден текст посветен на Емилио Марин, хрватски амбасадор во Ватикан. Беше со наслов „Евреите во Стоби“ биде¼и се однесуваше на синагогата и на целиот матери¼ал прона¼ден таму.
Во Македони¼а има малку странски експедиции што работат на археолошките локалитети. САД имаат истражувачки тимови во Египет, Грци¼а, низ цел свет. Сметате ли дека оваа зем¼а е погодна за таков вид археолошки истражуваœа?
- Да. Има многу локалитети за кои и ¼ас многу се интересирав како Херакле¼а Линкестис во Битола, за Охрид, чие истражуваœе е многу важно, и други локалитети за кои многу луƒе се заинтересирани да ги посетат. Знам дека доаƒаат во Стоби зашто е еден од големите локалитети што треба да се посетат. Можеби не сте свесни за тоа, но според бро¼от на квадратни метри, извонредни и одлично зачувани подни мозаици, Стоби е меƒу врвот во Европа. Луƒето треба да го знаат тоа и да го посетуваат ово¼ исклучителен локалитет. Имам многу при¼атели што доаƒаат овде во текот на годините, не само во времето кога работев на Стоби, туку и во последниве години. Сакаат да го разгледаат локалитетот и многу се заинтересирани за матери¼алот. Ова е едно од на¼добрите места за об¼авуваœе фотографии и приказни за тоа што се случило во минатото.
Што работите во моментот?
- Посветен сум на повее работи. С` уште об¼авувам трудови за Стоби. Само треба да ги комплетирам сите натписи на седиштата на театарот биде¼и откако завршив со работата, беа прона¼дени дополнителни седишта во последните ископуваœа. С` уште об¼авувам и за Kоринт, што го истражував пред многу години - работев на комплексот баœи во гимназиумот. И тие беа фантастични прона¼доци. Вее не сум на Универзитетот, се пензионирав, но се уште истражувам.
Можете ли да направите споредба, во каква состо¼ба е локалитетот денес, а каков беше во деновите кога Вие работевте?
- Сте направиле одлична работа. Археологот ко¼ во последните години раководеше со ископуваœата, Силвана Блажевска, направила многу нешта со групата млади археолози што работат заедно. Една од особено возбудливите зони, сосема нова, е локаци¼ата каде што неодамна е прона¼ден храмот на Изида. Kога ние ископувавме, на¼довме натпис посветен на ова светилиште, не многу далеку од храмот, во близина на епископската базилика. Но, секогаш се прашувавме, каде ли е храмот? Продолжени се ископуваœата и на театарот. Прона¼дени се многубро¼ни интересни нешта. Откопан е делот под гледалиштето, па сега може да се види циркулаци¼ата, како се организирани внатрешните простории. Порано мислевме дека знаеме за сите овие елементи од театарот, но ги немавме сите во тоа време. За тие 11 години направивме колку што можевме. Имаше ограничуваœе на времето што беше одобрено да работиме заедно.
Comment