е ги открие ли Давина Кула та¼ните на £устини¼ан Први?
ИСТОРИСКИОТ ГРАД КА£ ЧУЧЕР САНДЕВО НЕПРОЦЕНЛИВО АРХЕОЛОШКО БОГАТСТВО
Во близината на магистралниот пат за Косово, под капата на општината Чучер Сандево, покриен од густите шуми и нагризен од острите заби на времето, вее 17 века срамежливо ¾ирка историскиот град Давина Кула. Станува збор за издолжен рид, горе зарамнет, чи¼ ¼ужен дел паƒа длабоко во долината на реката Лепенец, а преку едно благо седло на северниот дел продолжува постепено во венецот на Скопска Црна Гора.
За името на ово¼ град посто¼ат повее легенди и тврдеœа. Некои велат дека името е добиено поради изворот Давина, ко¼ пред многу векови го снабдувал градот со вода. Други велат дека е поради сестрата на Крали Марко, ко¼а исто така се викала Давина, а трети тврдат дека е поради големата словенска божица Дева, за ко¼а се претпоставува дека токму во ово¼ град имала свое светилиште.
За да го освоиме градот, не само што ни беше потребно теренско возило, кое неколкупати маки мачеше да ги совлада стрмнините и замките што ги поставила самата природа, на неколку места моравме да се соочуваме со острите погледи што ни ги испрааа локалните жители и овчари од бачилата, кои на¼веро¼атно беа убедени дека брендираното возило на „Нова Македони¼а“ е само уште една евтина финта што ¼а продаваат дивите трагачи на злато, кои, како што дознавме, не се ретки овде.
- Алтани, барате алтани - ни велеше една бабичка кога застанавме да ¼а прашаме за точната локаци¼а на градот, а тоа беше доволен доказ за да си создадеме слика во главата дека местото што го бараме вее одамна е изорано и ископано од недобредо¼дени посетители.
Цркви, кули, плоштади и дуани
Об¾идието, градено од камен со вар и за¼акнато со низа кули, потекнува од доцноримско време од четвртиот век, а досега имало само една обнова, дури по големиот зем¼отрес во 518 година. Тогаш бил обновен и внатрешниот дел, ко¼ и денес на површина ги изнесува низата станбени градби со неколку одделени¼а, вклопени по должината на тесни паралелни улички, а на на¼високата позици¼а стоела црква опкружена со неколку помошни градби. Северно од акрополата било изградено ¼адрото на градот, по однапред утврден план. Станува збор за дво¼но об¾идие, за¼акнато со кули и со голема порта на северниот кра¼, а во центарот имало и мал плоштад со многу дуани. Исто така, на северната страна од плоштадот имало и големи куи за живееœе, а се претпоставува дека бил изграден и христи¼ански храм со правоаголна форма и високи столбови.
Сето ова се само претпоставки според сегашните остатоци од ¾идините што успеале да победат во во¼ната со времето и да ¼а задржат сво¼ата автентичност. И ден-денес можат да се видат заоблените ¾идови од храмовите, темелите од куите и дуаните, а на¼впечатлив е обиколниот ¾ид што ¼а обележува територи¼ата на целиот град. Со текот на истражуваœата се прона¼дени голем бро¼ ситни железни предмети - фибули, алатки и делови од покунина, како и еден оловен печат на ко¼ се чита името на епископот Тома.
Локалитетот Давина Кула како туристичка атракци¼а
Од 1997 до 2000 година, професорот на Филозофскиот факултет и доктор на археолошки науки Виктор Лилчи ги организира првите ископуваœа во рамките на студентскиот истражувачки камп Давина Кула.
- Археолошкиот локалитет во Чучер Сандево е вклучен во проектот за археолошки локалитети на европската магистрала во Македони¼а, како владин капитален проект, а следната година планираме да одвоиме средства за негово целосно истражуваœе - вели Лилчи.
Според Агенци¼ата за заштита на културното наследство, со досегашните ископуваœа и археолошки истражуваœа може да се потврди дека станува збор за град на површина од седум хектари, од каде што се ископани многу важни предмети, кои раскажуваат една преубава историска приказна.
- Направени се површински истражуваœа и ископуваœа на градот, а следната работа што планираме да ¼а направиме е негово дооткриваœе, конзервираœе и реставраци¼а. Покра¼ двете споменати христи¼ански цркви, во градот се прона¼дени уште шест други храма, како и голем бро¼ ситни железни предмети, алати и византиски монети - велат стручните лица од агенци¼ата.
Доколку овие планови се реализираат и ово¼ локалитет биде целосно истражен, за многу брзо време би можел да се претвори во вистинска туристичка атракци¼а и неговата историска вредност да биде еднакво важна како таа на Скопското кале и Самуиловата тврдина во Охрид.
Истото мислеœе го делат и помладите археолози, кои голем дел од своите студии ги посветиле токму на истражуваœето на ово¼ локалитет.
- Помеƒу сите големи археолошки пронаоƒалишта, Давина Кула се издво¼ува со сво¼от план, позици¼а и карактер, а претставува уште еден важен стар град, ко¼ за жал сѐ уште не е доволно познат и афирмиран во научната и пошироката ¼авност - вели £овица Илиоски, дипломиран археолог на УКИМ.
Светски истражувачи го прекопале местото
Во далечната 1896 година македонскиот преродбеник и револуционер орче Петров забележал: „Над грлото на качаничкиот премин, под селото Чучер, постои тераса со остар гребен. На оваа тераса се направени доста силни затврднуваœа до кои нико¼ не може да пристапи. Повеето тврдини се изградени, а продолжуваат да се градат и други на исток од Скоп¼е, во близината на железничката пруга. Се разбира дека тие тврдини имаат значеœе само за премините, а не за целиот то¼ кра¼, биде¼и тие две тврдини можат да се забележат од Црна Гора“, пишува во литературата на професорот Виктор Лилчи.
Во наведениот опис мошне не¼асно насетуваме дека то¼ го спомнува утврдуваœето на Давина Кула, но сепак на¼веро¼атно на орче Петров не му било познато дека десетина години пред него, поточно во 1883 и 1884 година, Англичанецот Артур он Еванс го посетил локалитетот Давина Кула и, суде¼и по неговите првични согледуваœа, то¼ е првиот научен истражувач на ова место.
Главната цел на неговото истражуваœе претставувала еден римски камен, за чие постоеœе бил известен од повее селани. По неколку неуспешни посети на самото место, Еванс успеал да ги прона¼де парчиœата од каменот некаде во грмушките. На кра¼от произлегло дека станува збор за споменик подигнат од локалната општина на императорот Галиен. Исто така треба да се спомне и истражувачот Н. Вули, ко¼ забележал три надгробни плочи со епитафи, кои биле откриени на ридот Кула и пренесени во селото Чучер.
орче Петров го опишувал локалитетот Давина Кула
Првата архиепископи¼а можеби се наоƒала токму во Давина Кула?
За рановизантискиот град £устини¼ана Прима, ко¼ го изградил византискиот цар £устини¼ан Први, научниците немаат точна локаци¼а на ко¼а би се лоцирал градот. Станува збор за архиепископи¼а на источен Илирик, Дакиа Медитеранеа, Мези¼а и северните делови на Македони¼а Секунда, а во записите од црковните собири се споменуваат и тро¼цата епископи Катели¼ан, Бененод и £ован, па затоа се претпоставува дека токму Давина Кула е една од првите архиепископии во Македони¼а. Македонските археолози претпоставуваат дека една од можните локации за местоположбата на сѐ уште неоткриениот град £устини¼ана Прима може да биде токму ово¼ локалитет, биде¼и Давина Кула е единствениот досега потврден град од 6 век на територи¼ата на Скоп¼е што ги има сите карактеристики на рановизантиски град. Со ископуваœата биле откриени монети од £устини¼ан Први и затоа се претпоставува дека не постои друг сериозен кандидат што би можел да биде архиепископи¼ата £устини¼ана Прима.
Наодите од 7 и 8 век ги зачудиле археолозите
Биле прона¼дени неколку аплики и окови за по¼ас што биле изработени од бронза и легура на сребро, а сето тоа асоцира на византиско-претсловенските белези. Била прона¼дена и една ама¼ли¼а резбарена од парошка на еленски рог, па, според тоа, несомнено се работи за претставата на Перун-Световид, врвното словенско божество, ко¼ се поврзува и со словенското претхристи¼анско име Давина, главната словенска божица за ко¼а се претпоставува дека тука имала свое светилиште.
ИСТОРИСКИОТ ГРАД КА£ ЧУЧЕР САНДЕВО НЕПРОЦЕНЛИВО АРХЕОЛОШКО БОГАТСТВО
Во близината на магистралниот пат за Косово, под капата на општината Чучер Сандево, покриен од густите шуми и нагризен од острите заби на времето, вее 17 века срамежливо ¾ирка историскиот град Давина Кула. Станува збор за издолжен рид, горе зарамнет, чи¼ ¼ужен дел паƒа длабоко во долината на реката Лепенец, а преку едно благо седло на северниот дел продолжува постепено во венецот на Скопска Црна Гора.
За името на ово¼ град посто¼ат повее легенди и тврдеœа. Некои велат дека името е добиено поради изворот Давина, ко¼ пред многу векови го снабдувал градот со вода. Други велат дека е поради сестрата на Крали Марко, ко¼а исто така се викала Давина, а трети тврдат дека е поради големата словенска божица Дева, за ко¼а се претпоставува дека токму во ово¼ град имала свое светилиште.
За да го освоиме градот, не само што ни беше потребно теренско возило, кое неколкупати маки мачеше да ги совлада стрмнините и замките што ги поставила самата природа, на неколку места моравме да се соочуваме со острите погледи што ни ги испрааа локалните жители и овчари од бачилата, кои на¼веро¼атно беа убедени дека брендираното возило на „Нова Македони¼а“ е само уште една евтина финта што ¼а продаваат дивите трагачи на злато, кои, како што дознавме, не се ретки овде.
- Алтани, барате алтани - ни велеше една бабичка кога застанавме да ¼а прашаме за точната локаци¼а на градот, а тоа беше доволен доказ за да си создадеме слика во главата дека местото што го бараме вее одамна е изорано и ископано од недобредо¼дени посетители.
Цркви, кули, плоштади и дуани
Об¾идието, градено од камен со вар и за¼акнато со низа кули, потекнува од доцноримско време од четвртиот век, а досега имало само една обнова, дури по големиот зем¼отрес во 518 година. Тогаш бил обновен и внатрешниот дел, ко¼ и денес на површина ги изнесува низата станбени градби со неколку одделени¼а, вклопени по должината на тесни паралелни улички, а на на¼високата позици¼а стоела црква опкружена со неколку помошни градби. Северно од акрополата било изградено ¼адрото на градот, по однапред утврден план. Станува збор за дво¼но об¾идие, за¼акнато со кули и со голема порта на северниот кра¼, а во центарот имало и мал плоштад со многу дуани. Исто така, на северната страна од плоштадот имало и големи куи за живееœе, а се претпоставува дека бил изграден и христи¼ански храм со правоаголна форма и високи столбови.
Сето ова се само претпоставки според сегашните остатоци од ¾идините што успеале да победат во во¼ната со времето и да ¼а задржат сво¼ата автентичност. И ден-денес можат да се видат заоблените ¾идови од храмовите, темелите од куите и дуаните, а на¼впечатлив е обиколниот ¾ид што ¼а обележува територи¼ата на целиот град. Со текот на истражуваœата се прона¼дени голем бро¼ ситни железни предмети - фибули, алатки и делови од покунина, како и еден оловен печат на ко¼ се чита името на епископот Тома.
Локалитетот Давина Кула како туристичка атракци¼а
Од 1997 до 2000 година, професорот на Филозофскиот факултет и доктор на археолошки науки Виктор Лилчи ги организира првите ископуваœа во рамките на студентскиот истражувачки камп Давина Кула.
- Археолошкиот локалитет во Чучер Сандево е вклучен во проектот за археолошки локалитети на европската магистрала во Македони¼а, како владин капитален проект, а следната година планираме да одвоиме средства за негово целосно истражуваœе - вели Лилчи.
Според Агенци¼ата за заштита на културното наследство, со досегашните ископуваœа и археолошки истражуваœа може да се потврди дека станува збор за град на површина од седум хектари, од каде што се ископани многу важни предмети, кои раскажуваат една преубава историска приказна.
- Направени се површински истражуваœа и ископуваœа на градот, а следната работа што планираме да ¼а направиме е негово дооткриваœе, конзервираœе и реставраци¼а. Покра¼ двете споменати христи¼ански цркви, во градот се прона¼дени уште шест други храма, како и голем бро¼ ситни железни предмети, алати и византиски монети - велат стручните лица од агенци¼ата.
Доколку овие планови се реализираат и ово¼ локалитет биде целосно истражен, за многу брзо време би можел да се претвори во вистинска туристичка атракци¼а и неговата историска вредност да биде еднакво важна како таа на Скопското кале и Самуиловата тврдина во Охрид.
Истото мислеœе го делат и помладите археолози, кои голем дел од своите студии ги посветиле токму на истражуваœето на ово¼ локалитет.
- Помеƒу сите големи археолошки пронаоƒалишта, Давина Кула се издво¼ува со сво¼от план, позици¼а и карактер, а претставува уште еден важен стар град, ко¼ за жал сѐ уште не е доволно познат и афирмиран во научната и пошироката ¼авност - вели £овица Илиоски, дипломиран археолог на УКИМ.
Светски истражувачи го прекопале местото
Во далечната 1896 година македонскиот преродбеник и револуционер орче Петров забележал: „Над грлото на качаничкиот премин, под селото Чучер, постои тераса со остар гребен. На оваа тераса се направени доста силни затврднуваœа до кои нико¼ не може да пристапи. Повеето тврдини се изградени, а продолжуваат да се градат и други на исток од Скоп¼е, во близината на железничката пруга. Се разбира дека тие тврдини имаат значеœе само за премините, а не за целиот то¼ кра¼, биде¼и тие две тврдини можат да се забележат од Црна Гора“, пишува во литературата на професорот Виктор Лилчи.
Во наведениот опис мошне не¼асно насетуваме дека то¼ го спомнува утврдуваœето на Давина Кула, но сепак на¼веро¼атно на орче Петров не му било познато дека десетина години пред него, поточно во 1883 и 1884 година, Англичанецот Артур он Еванс го посетил локалитетот Давина Кула и, суде¼и по неговите првични согледуваœа, то¼ е првиот научен истражувач на ова место.
Главната цел на неговото истражуваœе претставувала еден римски камен, за чие постоеœе бил известен од повее селани. По неколку неуспешни посети на самото место, Еванс успеал да ги прона¼де парчиœата од каменот некаде во грмушките. На кра¼от произлегло дека станува збор за споменик подигнат од локалната општина на императорот Галиен. Исто така треба да се спомне и истражувачот Н. Вули, ко¼ забележал три надгробни плочи со епитафи, кои биле откриени на ридот Кула и пренесени во селото Чучер.
орче Петров го опишувал локалитетот Давина Кула
Првата архиепископи¼а можеби се наоƒала токму во Давина Кула?
За рановизантискиот град £устини¼ана Прима, ко¼ го изградил византискиот цар £устини¼ан Први, научниците немаат точна локаци¼а на ко¼а би се лоцирал градот. Станува збор за архиепископи¼а на источен Илирик, Дакиа Медитеранеа, Мези¼а и северните делови на Македони¼а Секунда, а во записите од црковните собири се споменуваат и тро¼цата епископи Катели¼ан, Бененод и £ован, па затоа се претпоставува дека токму Давина Кула е една од првите архиепископии во Македони¼а. Македонските археолози претпоставуваат дека една од можните локации за местоположбата на сѐ уште неоткриениот град £устини¼ана Прима може да биде токму ово¼ локалитет, биде¼и Давина Кула е единствениот досега потврден град од 6 век на територи¼ата на Скоп¼е што ги има сите карактеристики на рановизантиски град. Со ископуваœата биле откриени монети од £устини¼ан Први и затоа се претпоставува дека не постои друг сериозен кандидат што би можел да биде архиепископи¼ата £устини¼ана Прима.
Наодите од 7 и 8 век ги зачудиле археолозите
Биле прона¼дени неколку аплики и окови за по¼ас што биле изработени од бронза и легура на сребро, а сето тоа асоцира на византиско-претсловенските белези. Била прона¼дена и една ама¼ли¼а резбарена од парошка на еленски рог, па, според тоа, несомнено се работи за претставата на Перун-Световид, врвното словенско божество, ко¼ се поврзува и со словенското претхристи¼анско име Давина, главната словенска божица за ко¼а се претпоставува дека тука имала свое светилиште.
Comment