ИНТЕРВ£У ФИЛИП НИВОНЕР - МАКЕДОНИ£А И АНАДОЛИ£А ГИ ПОВРЗУВААТ РАБОТИЛНИЦИ ЗА МЕРМЕР
Археологот, професор на Катедрата за археологи¼а на Универзитетот во Оксфорд, смета дека луƒето од другите средини би се интересирале за Македони¼а ако таа биде споредена со нивните културни мил¼еа
Филип Нивонер, професор по византиска археологи¼а на Катедрата за археологи¼а на Универзитетот во Оксфорд, до 17 април е одржи сери¼а предаваœа на Филозофски факултет во Скоп¼е од курсот „Археологи¼ата на мермерот во Македони¼а и византискиот свет“. Првото предаваœе го одржа на 10 април под наслов „Методологи¼а: Епископската базилика во Стоби и други прашаœа“, а неделава е следуваат уште три како дел од започнатата соработка меƒу Институтот за Истори¼а на уметноста и археологи¼а при истиот факултет и Катедрата по археологи¼а од Оксфорд.
Од што произлегуваат темите на кои одбравте да говорите во Скоп¼е?
Темите произлегуваат од моите сопствени истражуваœа, ги презентирам резултатите од она што го работам што ми дава можност да ¼а опишам Македони¼а како дел од поширокиот медитерански свет и да ¼а ставам во контекст на разво¼от на културното наследство од периодот на раната византиска епоха. Задоволен сум од интересот ка¼ слушателите особено од многубро¼ните прашаœа кои беа поврзани со Македони¼а и со анализата на некои теми кои не ми се доволно познати биде¼и сакам да расчистам што подобро одредени научни проблеми. Особено ми е драго што постои интерес за споредба на Македони¼а со околните медитерански територии, биде¼и не сакам таа да се издво¼ува од студиите на регионот, туку да се стави во контекст на пошироката медитеранска реги¼а и да се на¼де не¼зиното место и значеœе во рамките на Медитеранот. Луƒето од другите средини според мене би се интересирале за Македони¼а единствено ако таа биде споредена со нивните културни мил¼еа.
Постои ли доволно матери¼ал за проучуваœе од то¼ период ?
Несомнено е дека има многу матери¼ал. Стоби е главниот пример, но то¼ профитира и од ископуваœата кои се одвиваат на другите археолошки локалитети: Скупи, Херакле¼а, биде¼и на то¼ начин се добива ¼асна слика за една голема метропола како што е Стоби и за другите помали градови кои што припаƒаат да речеме на уметничка провинци¼а. Од она што ¼ас се занимавам во врска со Македони¼а и особено со Стоби, може да се види и на ко¼ начин економски и стопански бил организиран планинскиот регион што го опкружува и како регионот учествувал во разво¼от на Стоби како урбана метропола. £ас исто така работам во регионот на централна Анадоли¼а во Турци¼а, ко¼ исто така е планински и има слични проблеми. До¼дов во Македони¼а за да можам да ¼а споредам со Анадоли¼а биде¼и имаат сличности во географските карактеристики, задоволен сум, собрав многу податоци за нивната сличност. Помеƒу нив посто¼ат и разлики што може да се споредуваат и да се направи дистинкци¼а.
Во што се сличностите?
Главно е што се далеку од морето, а поради тоа е отежнато добиваœето на суров матери¼ал со ко¼ се создаваат уметнички дела, архитектонски градби и слично. Во антиката, главно суровиот матери¼ал за големи градби се пренесувал со бродови и ако градот не поседува пристаниште, тогаш то¼ имал голем проблем со негово пренесуваœе, и се разбира со цената што треба да се плати за транспортот. Кога станува збор за мермерот и за ма¼даните на мермер, врз основа на проучуваœа на ател¼еата што го обработувале, сметам дека посто¼ат големи сличности меƒу ателе¼ата во Македони¼а и Анадоли¼а. Двете територии се поврзани преку работилниците, а главниот центар биле императорските нарачки. Византискиот цар бил одговорен за успешната работа на ател¼еата кои го обработувале мермерот во Анадоли¼а и сметам дека можеби то¼ испратил одредени обучени работници во Македони¼а за тука да се разработи мрежата на мермерни ател¼еа. Станува збор за 500 година во Теодоси¼анскиот период, не може прецизно да се каже за ко¼ цар се работи, биде¼и прецизно и не можат да се датираат об¼ектите.
Каков е интересот и ка¼ вашите колеги на Универзитетот во Оксфорд за истражуваœа на византискиот период?
Минатата година бевме првпат тука и имавме можност да земеме примероци од мермерните артефакти, што ни беше дозволено од страна на македонските колеги. Примероците на артефактите ги истраживме од сите аспекти во лаборатори¼ата на Универзитетот во Оксфорд. И моите колеги од истиот универзитет, но и од другите универзитети од светот го имаат вклучено византискиот период во своите студии. На едно апстрактно ниво то¼ период се работи од аспект на компараци¼а, а македонскиот матери¼ал за нас е интересен за да се види дали посто¼ат врски помеƒу Анадоли¼а и Македони¼а, на Анадоли¼а со другите региони во светот и на Македони¼а со другите региони во светот. Византискиот период на Оксфорд се истражува во голема мера од различни аспекти: од историчари, археолози, филолози, историчари на уметност, а во ¼уни е се одржат и семинари со многу учесници каде и професорката Елизабета Димитрова од Филозофскиот факултет во Скоп¼е е презентира уметнички дела од различни медиуми, дела кои таа ги истражувала, а кои на Универзитетот Оксфорд се непознати.
Ако ги споредите археолошките локалитети од Македони¼а со тие во Турци¼а, што е она што би го издвоиле?
Во Македони¼а има голема отвореност и интерес за соработка благодарение на кооперативноста на луƒето, на добрата вол¼а. Во Турци¼а британските археолози истражуваат повее археолошки локалитети скоро сто години, а и ¼ас самиот имам локалитети што ги истражувам подолг период .Таму начинот на организаци¼а на истражуваœата е поцентрализиран што сметам дека е предност, но недостатокот е во тоа што администраци¼ата работи бавно и за да започне едно истражуваœе, треба претходна организаци¼а од една година. На¼добрата работа е што на кра¼от на ма¼ секо¼а година во Турци¼а се одржува конференци¼а на ко¼а мора да се презентираат резултатите од сите археолошки истражуваœа. Тие извештаи се печатат во зборник ко¼ излегува следната година, а е достапен он - ла¼н и така целиот свет знае што се случува во таа зем¼а во сферата на археологи¼ата.
Што Ве изненади на¼многу од сферата на културата при сегашната посета на Скоп¼е?
£а посетив црквата „Свети Никита“, а тоа беше прв пат да се на¼дам на патуваœе во руралните делови и тоа во еден ден ко¼ смени три климатски зони од утрото до вечерта. При посетата се воодушевив од спонтаноста на околината, таму за прв пат можев да чу¼ам и звуци од кокошки и петли. Според мене убавината на то¼ предел би требало исто така да биде конзервирана и презервирана. Видов дека во тамошното соседно село има повее куи изведени од плитар ко¼ може многу лесно да се уништи, а биде¼и црквата е дел од амбиентот, заедно со неа треба да се заштити и то¼.
Вашето доаƒаœе е овозможено врз основа на соработката со меƒународната фондаци¼а „Кирил Тра¼ковски“. Што таа Ви возможува?
Фондаци¼ата е формирана во чест на нашиот покоен колега, археолог Кирил Тра¼ковски ко¼ почина пред две години. Формирана е од страна на неговата сестра Славица Ве¼т и сега е во разво¼на фаза во ко¼а се создаваат планови за понатамошна работа. Првата активност беше минатогодишното мое доаƒаœе во Македони¼а заедно со професорите Ендр¼у Вилсон и Марк Полард кога започнавме дискуси¼а како Фондаци¼ата може да помогне во поврзуваœето на Катедрите по археологи¼а од Оксфорд и Скоп¼е. Следуваше посета на Универзитетот во Оксфорд од професор Елизабета Димитрова, Виктор Лилчи, директор на Управата за заштита на културно наследство и Весела Честоева – директорка на Археолошкиот музе¼ во Скоп¼е.
Како да се олесни проучуваœето на некогашната Византи¼а?
Некогашниот византиски Комонвелт денеска покрива многу модерни држави каде се зборуваат различни ¼азици. За да можеме да бидеме способни да комуницираме на ниво на византиските студии според мене би било на¼добро об¼авуваœето на спомениците во научната, па и дури и во популарната сфера да биде на англиски ¼азик.Тоа би допринело создаваœе на заеднички ¼азик на ко¼ би се разменувале идеите, претпоставките и слично. Како што некогаш на територи¼ата на Византиското царство се зборувало грчки и латински, сега се зборува англиски на териториите на „модерните царства“, но денешните модерни држави што имаат византиски споменици, главно ги об¼авуваат сознани¼ата на своите национални ¼азици што создава бариера во нивната консумаци¼а.
Каков е интересот за студираœе археологи¼а во изминатите неколку години на Универзитетот во Оксфорд и што им нудите на новите генерации студенти?
Во англоамериканскиот систем студентите не се специ¼ализираат многу биде¼и постдипломските студии се поврзани со додипломските. Ни доаƒаат многу студенти од странство, а и многу студенти со поинаков академски бекграунд, кои студирале некои други дисциплини и ние се концентрираме на тоа како да ги поврземе и да им понудиме нешто што би било интересно за сите нив, што е многу тешко. Се интересираат за различни територии, главно за Северна Африка, за Блискиот Исток, Турци¼а, Грци¼а, а сега имаме и студентка од тука на докторски студии, £елена £ари на ко¼а ¼ас е и бидам ментор. Не¼зин интерес е биде Македони¼а. Од тие причини ние мораме повее да генерализираме, да на¼деме една платформа ко¼а е ги поврзе сите тие интереси на едно поапстрактно ниво.
Дали познаваœето и на етнолошките елементи Ви е потребно за составуваœе на сликата за разво¼от на цивилизациите на овие простори?
Пиеœето турско кафе е пример за тоа како отоманската импери¼а ¼а заменила византиската во еден историски контекст и како Македони¼а преку апсорпци¼ата на определени елементи денес ги има во животот како остатоци од изминатите цивилизации. Денес Истанбул има муслиманска културна референца, а спомениците од претходните епохи се на неко¼ начин претопени во современата исламска визура, додека во Скоп¼е се видливи се' уште елементите од сите зачувани претходни периоди, преку археолошките артефакти и споменици. Онака како што изгледа денес Скоп¼е со културното наследство, можеби изгледал Истанбул пред 100 - 200 години. Тука го гледам богатството на културносто наследство, особено во Скоп¼е биде¼и тоа според мене би била една причина повее за доаƒаœето на академски кадри и šубители на културното наследство. Градот изгледа пребогат со споменици од различни периоди, што е во денешна смисла на зборот многу атрактивно. Во другите европски зем¼и, културното наследство е редуцирано на одреден период или е претопено во она што е подигнато во модерната епоха.
Археологот, професор на Катедрата за археологи¼а на Универзитетот во Оксфорд, смета дека луƒето од другите средини би се интересирале за Македони¼а ако таа биде споредена со нивните културни мил¼еа
Филип Нивонер, професор по византиска археологи¼а на Катедрата за археологи¼а на Универзитетот во Оксфорд, до 17 април е одржи сери¼а предаваœа на Филозофски факултет во Скоп¼е од курсот „Археологи¼ата на мермерот во Македони¼а и византискиот свет“. Првото предаваœе го одржа на 10 април под наслов „Методологи¼а: Епископската базилика во Стоби и други прашаœа“, а неделава е следуваат уште три како дел од започнатата соработка меƒу Институтот за Истори¼а на уметноста и археологи¼а при истиот факултет и Катедрата по археологи¼а од Оксфорд.
Од што произлегуваат темите на кои одбравте да говорите во Скоп¼е?
Темите произлегуваат од моите сопствени истражуваœа, ги презентирам резултатите од она што го работам што ми дава можност да ¼а опишам Македони¼а како дел од поширокиот медитерански свет и да ¼а ставам во контекст на разво¼от на културното наследство од периодот на раната византиска епоха. Задоволен сум од интересот ка¼ слушателите особено од многубро¼ните прашаœа кои беа поврзани со Македони¼а и со анализата на некои теми кои не ми се доволно познати биде¼и сакам да расчистам што подобро одредени научни проблеми. Особено ми е драго што постои интерес за споредба на Македони¼а со околните медитерански територии, биде¼и не сакам таа да се издво¼ува од студиите на регионот, туку да се стави во контекст на пошироката медитеранска реги¼а и да се на¼де не¼зиното место и значеœе во рамките на Медитеранот. Луƒето од другите средини според мене би се интересирале за Македони¼а единствено ако таа биде споредена со нивните културни мил¼еа.
Постои ли доволно матери¼ал за проучуваœе од то¼ период ?
Несомнено е дека има многу матери¼ал. Стоби е главниот пример, но то¼ профитира и од ископуваœата кои се одвиваат на другите археолошки локалитети: Скупи, Херакле¼а, биде¼и на то¼ начин се добива ¼асна слика за една голема метропола како што е Стоби и за другите помали градови кои што припаƒаат да речеме на уметничка провинци¼а. Од она што ¼ас се занимавам во врска со Македони¼а и особено со Стоби, може да се види и на ко¼ начин економски и стопански бил организиран планинскиот регион што го опкружува и како регионот учествувал во разво¼от на Стоби како урбана метропола. £ас исто така работам во регионот на централна Анадоли¼а во Турци¼а, ко¼ исто така е планински и има слични проблеми. До¼дов во Македони¼а за да можам да ¼а споредам со Анадоли¼а биде¼и имаат сличности во географските карактеристики, задоволен сум, собрав многу податоци за нивната сличност. Помеƒу нив посто¼ат и разлики што може да се споредуваат и да се направи дистинкци¼а.
Во што се сличностите?
Главно е што се далеку од морето, а поради тоа е отежнато добиваœето на суров матери¼ал со ко¼ се создаваат уметнички дела, архитектонски градби и слично. Во антиката, главно суровиот матери¼ал за големи градби се пренесувал со бродови и ако градот не поседува пристаниште, тогаш то¼ имал голем проблем со негово пренесуваœе, и се разбира со цената што треба да се плати за транспортот. Кога станува збор за мермерот и за ма¼даните на мермер, врз основа на проучуваœа на ател¼еата што го обработувале, сметам дека посто¼ат големи сличности меƒу ателе¼ата во Македони¼а и Анадоли¼а. Двете територии се поврзани преку работилниците, а главниот центар биле императорските нарачки. Византискиот цар бил одговорен за успешната работа на ател¼еата кои го обработувале мермерот во Анадоли¼а и сметам дека можеби то¼ испратил одредени обучени работници во Македони¼а за тука да се разработи мрежата на мермерни ател¼еа. Станува збор за 500 година во Теодоси¼анскиот период, не може прецизно да се каже за ко¼ цар се работи, биде¼и прецизно и не можат да се датираат об¼ектите.
Каков е интересот и ка¼ вашите колеги на Универзитетот во Оксфорд за истражуваœа на византискиот период?
Минатата година бевме првпат тука и имавме можност да земеме примероци од мермерните артефакти, што ни беше дозволено од страна на македонските колеги. Примероците на артефактите ги истраживме од сите аспекти во лаборатори¼ата на Универзитетот во Оксфорд. И моите колеги од истиот универзитет, но и од другите универзитети од светот го имаат вклучено византискиот период во своите студии. На едно апстрактно ниво то¼ период се работи од аспект на компараци¼а, а македонскиот матери¼ал за нас е интересен за да се види дали посто¼ат врски помеƒу Анадоли¼а и Македони¼а, на Анадоли¼а со другите региони во светот и на Македони¼а со другите региони во светот. Византискиот период на Оксфорд се истражува во голема мера од различни аспекти: од историчари, археолози, филолози, историчари на уметност, а во ¼уни е се одржат и семинари со многу учесници каде и професорката Елизабета Димитрова од Филозофскиот факултет во Скоп¼е е презентира уметнички дела од различни медиуми, дела кои таа ги истражувала, а кои на Универзитетот Оксфорд се непознати.
Ако ги споредите археолошките локалитети од Македони¼а со тие во Турци¼а, што е она што би го издвоиле?
Во Македони¼а има голема отвореност и интерес за соработка благодарение на кооперативноста на луƒето, на добрата вол¼а. Во Турци¼а британските археолози истражуваат повее археолошки локалитети скоро сто години, а и ¼ас самиот имам локалитети што ги истражувам подолг период .Таму начинот на организаци¼а на истражуваœата е поцентрализиран што сметам дека е предност, но недостатокот е во тоа што администраци¼ата работи бавно и за да започне едно истражуваœе, треба претходна организаци¼а од една година. На¼добрата работа е што на кра¼от на ма¼ секо¼а година во Турци¼а се одржува конференци¼а на ко¼а мора да се презентираат резултатите од сите археолошки истражуваœа. Тие извештаи се печатат во зборник ко¼ излегува следната година, а е достапен он - ла¼н и така целиот свет знае што се случува во таа зем¼а во сферата на археологи¼ата.
Што Ве изненади на¼многу од сферата на културата при сегашната посета на Скоп¼е?
£а посетив црквата „Свети Никита“, а тоа беше прв пат да се на¼дам на патуваœе во руралните делови и тоа во еден ден ко¼ смени три климатски зони од утрото до вечерта. При посетата се воодушевив од спонтаноста на околината, таму за прв пат можев да чу¼ам и звуци од кокошки и петли. Според мене убавината на то¼ предел би требало исто така да биде конзервирана и презервирана. Видов дека во тамошното соседно село има повее куи изведени од плитар ко¼ може многу лесно да се уништи, а биде¼и црквата е дел од амбиентот, заедно со неа треба да се заштити и то¼.
Вашето доаƒаœе е овозможено врз основа на соработката со меƒународната фондаци¼а „Кирил Тра¼ковски“. Што таа Ви возможува?
Фондаци¼ата е формирана во чест на нашиот покоен колега, археолог Кирил Тра¼ковски ко¼ почина пред две години. Формирана е од страна на неговата сестра Славица Ве¼т и сега е во разво¼на фаза во ко¼а се создаваат планови за понатамошна работа. Првата активност беше минатогодишното мое доаƒаœе во Македони¼а заедно со професорите Ендр¼у Вилсон и Марк Полард кога започнавме дискуси¼а како Фондаци¼ата може да помогне во поврзуваœето на Катедрите по археологи¼а од Оксфорд и Скоп¼е. Следуваше посета на Универзитетот во Оксфорд од професор Елизабета Димитрова, Виктор Лилчи, директор на Управата за заштита на културно наследство и Весела Честоева – директорка на Археолошкиот музе¼ во Скоп¼е.
Како да се олесни проучуваœето на некогашната Византи¼а?
Некогашниот византиски Комонвелт денеска покрива многу модерни држави каде се зборуваат различни ¼азици. За да можеме да бидеме способни да комуницираме на ниво на византиските студии според мене би било на¼добро об¼авуваœето на спомениците во научната, па и дури и во популарната сфера да биде на англиски ¼азик.Тоа би допринело создаваœе на заеднички ¼азик на ко¼ би се разменувале идеите, претпоставките и слично. Како што некогаш на територи¼ата на Византиското царство се зборувало грчки и латински, сега се зборува англиски на териториите на „модерните царства“, но денешните модерни држави што имаат византиски споменици, главно ги об¼авуваат сознани¼ата на своите национални ¼азици што создава бариера во нивната консумаци¼а.
Каков е интересот за студираœе археологи¼а во изминатите неколку години на Универзитетот во Оксфорд и што им нудите на новите генерации студенти?
Во англоамериканскиот систем студентите не се специ¼ализираат многу биде¼и постдипломските студии се поврзани со додипломските. Ни доаƒаат многу студенти од странство, а и многу студенти со поинаков академски бекграунд, кои студирале некои други дисциплини и ние се концентрираме на тоа како да ги поврземе и да им понудиме нешто што би било интересно за сите нив, што е многу тешко. Се интересираат за различни територии, главно за Северна Африка, за Блискиот Исток, Турци¼а, Грци¼а, а сега имаме и студентка од тука на докторски студии, £елена £ари на ко¼а ¼ас е и бидам ментор. Не¼зин интерес е биде Македони¼а. Од тие причини ние мораме повее да генерализираме, да на¼деме една платформа ко¼а е ги поврзе сите тие интереси на едно поапстрактно ниво.
Дали познаваœето и на етнолошките елементи Ви е потребно за составуваœе на сликата за разво¼от на цивилизациите на овие простори?
Пиеœето турско кафе е пример за тоа како отоманската импери¼а ¼а заменила византиската во еден историски контекст и како Македони¼а преку апсорпци¼ата на определени елементи денес ги има во животот како остатоци од изминатите цивилизации. Денес Истанбул има муслиманска културна референца, а спомениците од претходните епохи се на неко¼ начин претопени во современата исламска визура, додека во Скоп¼е се видливи се' уште елементите од сите зачувани претходни периоди, преку археолошките артефакти и споменици. Онака како што изгледа денес Скоп¼е со културното наследство, можеби изгледал Истанбул пред 100 - 200 години. Тука го гледам богатството на културносто наследство, особено во Скоп¼е биде¼и тоа според мене би била една причина повее за доаƒаœето на академски кадри и šубители на културното наследство. Градот изгледа пребогат со споменици од различни периоди, што е во денешна смисла на зборот многу атрактивно. Во другите европски зем¼и, културното наследство е редуцирано на одреден период или е претопено во она што е подигнато во модерната епоха.
Comment