Archaeological news from Macedonia

[batbayan]

Во симболот на Вуковар се чувала халуциогена течност


Керамичкиот модел на птица е симбол на вучедолската култура

Садот во форма на мала птица, нарекуван гулабица, но и еребица, се користел во праисториски ритуали

Катерина Богоева

Кога на почетокот на новиов милениум, хрватскиот археолог Александар Дурман го даде своето прво интерев¼у за „Утрински весник“ по повод авторската изложба „Вучедолски Ореон“ што со големо внимание беше проследена во Археолошкиот музе¼ во Загреб, не ни претпоставувавме дека на кра¼от на 2008 година, вредните артефакти од познатата вучедолска култура (2.900 -2.500 год.пр.н.ера) е бидат презентирани и во Музе¼от на Македони¼а на актуелната изложба „Вучедол - мит што опсто¼ува“.

Во меƒувреме, контактите меƒу двата музе¼а се интензивираа, а нашата публика доби исклучителна можност да го види на¼знача¼ното од праисториската ризница на Хрватска, откриените керамички предмети, како и калапите за изработка на исто така. презентираните бакарни секири. Не¼зиното отвораœе во декември, коинцидираше и со презентаци¼а на низа интересни експонати од споменатата култура, на изложба во Келтскиот музе¼ во Хохдорф/Енц ка¼ Штудгард , посветена на различните наоди од бакарното време до латенскиот период откриени на просторот на континентална Хрватска.

Првата целосна изложба посветена на локалитетот Вучедол е одржана во 1988 година во Загреб, во денешниот Коловиев дворец , а некогашен Музе¼ски простор. Директорот на Археолошкиот музе¼ на Загреб, Анте Ренди - Миочеви, го смета за особено интересен и изложбениот проект што Музе¼от го организирал во соработка со Загребскиот природонаучен музе¼ и Земскиот музе¼ од А¼зенштат во 1994 година, во главниот град на австриската покраина Бургенланд, Градише со цел да го прикаже феноменот на вучедолската култура, во рамките на по¼авата важна за разво¼от на човечкиот род, феноменот на неандерталците, чии што остатоци се прона¼дени во Крапинската пештера, на подрач¼ето на северозападна Хрватска. Изложбата „Вучедолски Ореон“ со вредните артефакти и тврдеœата на Александар Дурман дека на керамички сад е запишан на¼стариот европски календар, го привлекува вниманието на пошироката ¼авност. Таа, како и изложбата во Скоп¼е, беше реализирана во соработка со музеите од Вуковар и Винковци, градови во кои се наоƒаат откриените матери¼али од вучедолската култура, ко¼а од славонско - сремските локалитети се ширела низ Европа.

Интересот за Вучедол и истоимената, епонимна култура датира од првите систематски истражуваœа што ги извел германскиот археолог Р. Шмит, во триесеттите години на дваесеттиот век, на издигнатите брегови од ¼ужната страна на Дунав, на само неколку километри од течението на реката од Вуковар. Тогаш се откриени и неко¼ од на¼знача¼ните наоди од оваа култура, меƒу кои е и керамичкиот сад во форма на птица „вучедолска гулабица“, нарекувана и еребица, сад познат во ¼авноста како симбол на вучедолската култура и на градот Вуковар. Садот е пример на занаетчиска вештина на керамичарите, со истенчена уметничка дарба, а важи и за важен религиозен симбол.Во него може да се чува околу половина литар течност, ко¼а археолозите претпоставуваат дека била халуциногена и користена заедно со садот во религиозни свечености, при изведуваœе на неко¼ од праисторските ритуали.

Археолозите што сметаат дека станува збор за гулабица, тргнуваат од веруваœата дека малите птици, како неа, отсекогаш биле придружнички на Големата ма¼ка, женско божество кое го отелотворува обожуваœето на плодноста и зем¼ата. Тврдеœата пак, дека станува збор за еребица, се поврзани со машките божества и металурги¼ата.

Кога се во опасност, еребиците куцаат, а токму куцавоста ги поврзува со куциот ковач Хефест.

Местото каде е прона¼ден ово¼ исклучителен, и засега единствен таков сад, е наречено Вучедолски Градац и е поврзано со металурги¼ата. Градац, во време на постоеœе на вучедолската култура, бил посебно издвоена акропола во чие што средиште бил мегарон на леарите на бакар. Таму се откриени и дел од калапите и презентираните бронзени секири, а токму на ово¼ сегмент, на првото сериско производство на секири, беше посветена и уште една изложба одржана во 2006 година во Кловиевиот дворец во Загреб под наслов „Вучедолскиот куцав бог- зошто сите металуршки богови куцаат“ - „Симболот на бог и крал - првите европски владетели“. На неа се презентирани откриените археолошки предмети на кои се темелат тврдеœата дека во Вучедол се случила првата праиндустриска револуци¼а, дека од таму потекнува првото праисториско оруж¼е, секирата ко¼а го означила и создаваœето на првата европска во¼ска, на првите владетели.

„Вучедолската култура била на¼добар одговор на европската цивилизаци¼а на почетокот на создаваœето на Сумерите во Месопотами¼а и Египет, што значи дека Европа токму тука го направила цивилизацискиот скок каков што во исто време, 3000 години пред Христа, со формираœе на населби, градови држави и писма, бил достигнат во Месопотами¼а, Египет и Кина“ - посочила директорката на галери¼ата Кловиев дворец, Весна Кушин. Во таа прилика, како автор на изложбата Александар Дурман ко¼ вучедолската култура ¼а истражува на неколку локалитети, а се занимава со теми од археометалурги¼ата, со проблемите на апсолутно датираœе во археологи¼ата, со комуникациите и др, посочил на ширеœето на културата од матичната зона, заедно со калапите од Вучедол, Винковци и Сарваш(Ос¼ек), преку оставите на лепезестите секири од Боринци(Винковци ), кон запад, преку Брекинско (Пакрац) до на¼одалечениот наод на секири на кра¼ниот север на £адранот, во Аквиле¼а.Ширеœето пак на културата кон средишниот и ¼ужен £адран, то¼ го следи и по остатоците на метални предмети во Босна, на локалитети ка¼ Грачаница, Мркоšи Град, При¼едор и Книн. “И оставатата од Петралон ка¼ Солун, од западната страна на Халкидики, по коритото на Вардар, чува цел спектар на метални наоди од вучедолската култура. Локалитетот Ситагрои е на источниот дел на Халкидики, на на¼проодниот пат кра¼ Подунав¼е, во долината на Морава, Струмица и Стримон кон Еге¼от. На то¼ начин, оставите и наодите на метални предмети на вучедолската култура го споиле £адранот (од кра¼ниот север до ¼уг) и северниот дел на Еге¼ското море со Подунав¼ето“, тврдел Дурман уште во 1983 година.

http://utrinski.com.mk/?ItemID=1233B767B5C83F40B7FE0A3635C222EB

[batbayan]

На Стибера е се копа и годинава


На античкиот локалитет Стибера, ка¼ прилепското село Чепигово, според археолозите, активно е се ископува и годинава. Мермерните статуи што континуирано се откриваат во Стибера се вбро¼уваат во ретките од таков вид.

Изминатата 2008 година, велат надлежните, понуди нови сознани¼а за градот ко¼ активно живеел од 3 век п.н.е. до 3 век од нашата ера. На¼голем бро¼ артефакти нуди гимназиумот - градба ко¼а е единствена во македонските антички локалитети.

Инаку, во Стибера досега се прона¼дени 31 мермерна статуа. Повеето се во Музе¼от на Македони¼а, а дел од нив можат да се видат и пред Владата. Есента беа откриени три мермерни глави, на маж, жена и на младо момче, но и три статуи - на божицата Нике, на момче Ефеб и на млада жена. Пред повее од една година жител во сво¼ата нива прона¼де голема мермерна статуа на херкуланка. Овие открити¼а укажуваат дека Стибера бил значаен културен ценар во антиката, со дваесетина ил¼ади жители.

Според министерката за култура, Елизабета Канческа-Милевска, приоритети во археологи¼ата за оваа година е целосно да се истражат и скопската тврдина Кале, Хераклеа, Марвинци, а Стоби во рок од три години. Во текот на 2008 на 15 археолошки локалитети на кои се работело, евидентирани се 10 996 археолошки предмети.

http://vecer.com.mk/?ItemID=450D393C1B91D54E956D6C064C41040B

[batbayan]

ОРГАНИЗИРАН КРИМИНАЛ СО КУЛТУРНОТО НАСЛЕДСТВО

Македонските антиквитети со воз низ светот

Ако не завршат во неко¼а приватна колекци¼а во Европа, го продолжуваат патот до ветената зем¼а, Америка

Колекционерите од Соединетите Американски Држави плааат на¼многу: македонски антиквитети запленети на словенечката граница

По мрачни канали, како на филм, антиквитетите прона¼дени во Македони¼а се одлеваат во странство. Ако не завршат во неко¼а при ватна колекци¼а во Европа, го продолжуваат патот до ветената зем¼а, Америка. Колекционерите од Соединетите Американски Држави плааат на¼многу. Таму предметите постигнуваат на¼висока цена зашто почвата на новиот континент не е многу цивилизациски богата, за разлика од старата дама, Европа.

Како се шверцуваат археолошките предмети од Македони¼а, ко¼ е вклучен во илегалниот бизнис, ко¼ копа, ко¼ посредува, а ко¼ купува? Каде завршуваат предметите и како се формира нивната цена? Инспекторот Илчо Бо¼чевски, ко¼ повее од 20 години ги следи трагите на нелегалните трговци, ги раскажува своите искуства.

- Предметите на¼често ги откопуваат луƒе што живеат близу до локалитетите. Тие се неупадливи и лесно се камуфлираат. Имаат ниви во околината, ораат со трактори, соседното село им е близу. Ако до¼де полициска патрола секогаш имаат одговор. „Работам на нивата, па тука го свртев тракторот“. Секогаш имаат приказна - ¼а почнува Бо¼чевски сво¼ата приказна.

Овие луƒе се првата алка во синŸирот на нелегалната тргови¼а. Откако е ги ископаат, тие ги нудат предметите на локалните шефови, кои в раце ги држат понатамошните врски.

То¼ што го копа предметот не знае кому да го продаде во Скоп¼е, ниту знае како да го однесе на аукци¼а во Германи¼а, об¼аснува Бо¼чевски. Тоа го знаат локалните баŸовци. Тие ги гледаат и ги одбираат предметите. Ги фотографираат, ги снимаат на цеде, на УСБ и така ги нудат на зинтересираните купувачи.

- Посредникот не ги чува ка¼ себе предметите. То¼ внимава да не го откри¼ат. На¼често копачите ги чуваат предметите дома или ги стават во вреа и ги закопуваат во двор или во нива - вели Бо¼чевски.

„ПОГОЛЕМИТЕ“ СЕ ШТИТАТ

Некои шефови се директно поврзани со купувачите, некои се врзани со скопски дилери кои се кри¼ат зад лажни антикварници и колекционери. Тие го преземаат посредништвото.

- Муштери¼ата ги гледа фотографиите и директно си одбира што е купи. Тогаш се договора времето и местото на примопредаваœе и плааœе на предметите. Дури кога е до¼де купувачот, посредникот му кажува на копачот каде да ¼а донесе стоката. Локаци¼ата е секогаш подалеку од живеалиштето на копачот. Така ризикот повторно паƒа на то¼ што ги пренесува артефактите, не на овие „поголемите“. Тие добро го разработиле законот и знаат кога едно кривично дело е полесно - об¼аснува инспекторот.

Кога е се склучи зделката, првиот човек на¼често добива нешто ситно, околу 10 отсто од сумата, иако то¼ ги пронашол предметите, го презел сиот ризик, извршил кривично дело и го транспортирал предметот до „местото на злосторот“. Ако предметите се платени 5.000 евра, копачот е земе 100 евра. Посредникот ги зема останатите пари.Има и друг начин. Локалните баŸовци ги носат предметите во Скоп¼е и ги предаваат на поединци кои котираат повисоко. Тука се дели добивката за да можат сите да заработат. „Поголемите“ го преземаат ризикот и ги задржуваат предметите.

Антиквитетите на разни начини се транспортираат од Скоп¼е на пазарите во Западна Европа. Шверцот со авиони се случува многу ретко, заради скенерите и ригорозните контроли.

- Можеби нешто „ни отишло“ преку ВИП-салоните, мисиите или дипломатскиот кор. Но, шверцерите на¼често го избираат начинот преку ко¼ ризикот од загубата е на¼мал. Во Кривичниот законик има одредба дека се одзема средството со кое се врши кривичното дело. Ако се шверцуваат предмети со автобус или камион, се одземаат возилата кои чинат и до 50.000 евра - раскажува Бо¼чевски.

ВОЗОВИТЕ НА£БЕЗБЕДНИ

Затоа предметите на¼често ги пренесуваат со воз. Така антиквитетите патуваат сами. Нема никаков ризик. Ако инспекторите не ги на¼дат во возот, човек ги пречекува во Германи¼а. То¼ знае во ко¼ вагон, во кое парно се монтирани. Вагонот е маркиран. То¼ не мора веднаш да ¼а земе стоката. Може комотно да почека возот да отиде во неко¼а база. Кога нема да биде под надзор, е ги демонтира и е ги земе предметите.

- Тоа беше на¼чест начин на транспорт и на¼тежок за откриваœе. И да ги откриеме предметите, не ги откривавме луƒето. Нашите многу го користеа то¼ тип транспорт. Се разбира, има и исклучителни ситуации. Пред две години во Хрватска фативме обид за шверц на предмети во воз. За среа, го на¼довме и колекционерот. Не беа во неговото купе, но и то¼ патуваше со возот - вели Бо¼чевски.

Кога е стигнат предметите во Европа се по¼авуваат во аукциските куи. На пример, познатата ауциска куа „Горни и Мош“ во Минхен одбира што е понуди на аукци¼а и формира почетна цена. Тогаш завесата се спушта. Оттука се е вее та¼но.Цената на антиквитетите денес ¼а диктира побарувачката. Бо¼чевски вели дека до пред десетина години точно се знаело ко¼ предмет колку вреди. Се се сменило кога бугарските шверцерски групи во времето на транзици¼ата донеле многу предмети во аукциските куи.

- Голем дел од нив беа фалсификати. Аукциските куи се излажаа. Во Русе работат на¼добрите фалсификатори во светот. И за монети и за бронза. Нема подобри од нив. Тогаш се изгуби балансот. Влезе многу стока на ко¼а не и' се знаеше потеклото, ниту се знаеше дали се оригинали или фалсификати. Оттогаш цената на секо¼ предмет се формира според побарувачката. Ако на колекционерот му недостига нешто од колекци¼ата, то¼ се при¼авува како купувач на предметот дури и ако во моментот го нема во аукциската куа. Така однапред се формира цената. Ако треба да го оставиш предметот на листата за чекаœе, цената е многу помала. Условите за работа се исти како во секо¼а тргови¼а, поскапи се предметите и артиклите што ги нема - об¼аснува Бо¼чевски.

„ТОМ И ЕРИ“

Сво¼ата вистинска цена предметите ¼а добиваат во САД. За да стигне до таму, антиквитетот мора да се „избели“. Се обезбедуваат документи, се отвораат фантомски фирми, се фалсификува оставина од баба или дедо.

- Колекционерите што на¼многу плааат се Американци зашто нема од каде да ги купат предметите освен од Европа. Но, купуваат исклучително „избелени“ предмети. А додека се избелат, се' си има цена - вели инспекторот.„Заработените“ пари од продадените предмети се префрлаат на жиро-сметка што е оставена во аукциската куа. Според Бо¼чевски, преку протокот на парите никогаш не може да се открие ко¼ што продава, поради та¼носта на податоците кои не можат да се проверат ни преку аукциската куа ни преку банката.

- Парите речиси никогаш не доаƒаат до нашите банки. Ако до¼дат, толку се испрани што не можеш да им го фатиш патот - вели то¼.Со ово¼ бизнис се занимаваат неколку луƒе од Македони¼а, кои сво¼ата професи¼а ¼а довеле до ниво на перфекци¼а.

- Веро¼атно тие се препознаваат себеси, но не треба да мислат дека ние сме мутави. Нека внимаваат кога е наидат на нешто. Ги знаеме сите работи и вее извесно време си играме „Том и ери“. Неко¼ од нив еднаш е направи грешка - вели Бо¼чевски.Предметите од Македони¼а што завршуваат на аукции на¼многу се препознаваат според аналоги¼ата на матери¼алот. Има предмети типични за Македони¼а и ги има само ка¼ нас. Кога инспекторите дознаваат дека антиквитети од Македони¼а „се упатиле“ некаде (а предметите може да се откопаат и во зем¼ите од регионот), тие го при¼авуваат случа¼от на Интерпол од Срби¼а, Хрватска, Словени¼а. Така кога предметот е стигне на пазарот, соседните зем¼и не спорат дека потекнува од ка¼ нив зашто нашите служби вее ги известиле. Бо¼чевски вели дека со ваква соработка на¼успешно се решаваат проблемите.

СТРАНЦИ ВО МАКЕДОНИ£А

На пазарот секогаш биле актуелни фигурини од бронза и од керамика. Ретките предмети се на¼скапи. Во аукциските куи на¼добро се плаале т.н. македонски бронзи, по кои Македони¼а е на¼препознатлива. На¼тешки за препознаваœе се монетите, зашто ги има секаде.Нелегалната тргови¼а со културно наследство во Македони¼а зема замав во средината на 80-тите години.

- Археологи¼ата не беше толку влезена во промет додека не до¼доа странските купувачи. Дотогаш два¼ца-тро¼ца се занимаваа со ова, беа малку и лесно ¼а следевме нивната работа. Инвеститорите доаƒаа на¼многу од Грци¼а, некои организирано, некои приватно. Грци¼а организирано вршеше откуп на предмети од Македони¼а. Се бараа само предметите што се битни за спорот што го водиме околу името. Работеа многу организирано во последните 15 години. Луƒето што беа дел од нивната мрежа на терен доби¼а затворски казни. Се надевам дека досега не формирале друг систем. Може во меƒувреме платиле други луƒе да им бараат и да им собираат предмети, луƒе за кои ние не знаеме. Не можам да кажам дека ова го имаме „покриено“ до кра¼ - об¼аснува Бо¼чевски.На прашаœето дали Грци¼а се соочува со одлив на културното наследство, Бо¼чевски вели дека од ка¼ нив многу матери¼ал бил изнесен пред 90-тите години.

- Матери¼алот излезе директно од Пире¼а, од пристаниште, по воден пат. Во тоа време ни тие не беа свесни за оваа работа. Потоа влегоа неколку луƒе, светски колекционери, купи¼а поседи, вили и острови во Грци¼а. Влегоа како големи светски бизнисмени, а всушност, основната де¼ност им е колекционерство. Тоа се случуваше во 80-тите години. Не сотреа се', но земаа многу вредни предмети, кои чинат милиони - вели Бо¼чевски.

Грци плааат, шпедитери транспортираат
Купувачите од Грци¼а на¼често ги оставаат предметите ка¼ шпедитери, транспортери кои за одредена сума ги пренесуваат предметите во Грци¼а, вели Бо¼чевски. Знаеме ко¼ доаƒа од Грци¼а по оваа работа. Но, што ако го запреме на граница и му направиме детален претрес? На кра¼ е треба да му се извиниме. То¼ доаƒа само да ¼а договори работата и да ги плати предметите. Стоката оди преку шпедитери, во камиони. Проблем е што овие случаи тешко се откриваат. Дневно на граница поминуваат 1.000 камиони. Детален претрес на камионот трае 12 часа. Предметите не мирисаат, кучиœата не можат да ги надушкаат. Предметот може да биде многу мал, скриен во камион со стока од 50 тони. Треба да се бара игла во сено. Тоа е многу тешко - вели Бо¼чевски.

http://dnevnik.com.mk/?ItemID=D2ADFD7594C4C141B5456E760F828648

[batbayan]

Успешна археолошка година на Виничко кале


Истражувачката кампаœа на Виничкото кале во минатата 2008 година е богата и содржинска. Открени се теракотни икони кои археолозите ги сместуваат меƒу четвртиот и шестиот век, со застапени теми од Стариот завет, Давидовите псалми, како и христолошки теми и претстави на светители.

На иконите има досега непознати сцени и доминираат мотиви од тогашниот секо¼дневен живот на луƒето, коœаници, животороден извор, сцени од морски животни, риби, школки, а првпат на новооткриените теракотни икони се претставени историски настани од ово¼ кра¼, кои допрва треба да бидат проучени.

Од 1985 до 2008 година на Виничкото кале археолозите во повее кампаœи истражувале површина од 25.000 метри квадратни. Прона¼дените артефакти зборуваат дека на то¼ простор постоел живот пред 4.200 години.

Во виничкиот трезор на теракоти има 50 цели икони и стотина фрагментирани со мотиви од 15 сцени во повее реплики.

http://vecer.com.mk/?ItemID=8F2EA083577C3A4FA50388127CB7FEE5

[batbayan]

Струшката галери¼а на икони доби каталог



На¼старата икона во галериската збирка датира од 1267 година

На¼стариот музе¼ во зем¼ава Д-р „Никола Незлобински“ од Струга, на кра¼от на 2008 година, сво¼ата 80 - годишнина од постоеœето ¼а одбележа и со три нови издани¼а, со монографи¼а за Музе¼от, каталог за галери¼ата „Вангел КоŸоман“ и каталог на икони од галери¼ата во црквата „Св.орƒи¼а“. Во знача¼ната поствизантиска збирка ко¼а брои 39 икони, доминираат икони од XVI и XVII век, помал е бро¼от на примероците од XVIII век, а има и по неко¼а икона од XIX век. Оформуваœето на галери¼ата, преадаптаци¼ата и приспособуваœето на црковниот внатрешен простор на егзонартексот за соодветно презентираœе на богатата збирка, се реализира во рамките на проект во ко¼ учествуваат Локалната агенци¼а за разво¼ УНДП, во соработка со Македонската православна црква, Дебарско-кичевската епархи¼а и Архире¼ското намесништво - Струга.

Галери¼ата сеуште чека да биде отворена за ¼авноста, а историчарот на уметност Сашо Цветковски, директор на музе¼от „Д-р Никола Незлобински“ посочува дека лани изминаа и 740 години од сликаœето на на¼старата икона од збирката, на патронот „Св орƒи¼а“ од 1267 година. „Иконата е дело на зографот £ован, сликана во на¼убавите традиции на доцнокомненскиот стилски израз ко¼ во втората половина на XIII век, сеуште е преовладува во уметноста настаната во диецезата на Охридската архиепископи¼а. Освен оваа антологиска икона од византискиот период , други иконописни дела од XIII и XIV век, во збирката не се зачувани, иако, ова е период кога во Охрид и пределите околу него се бележи интензивна и уметничка активност поддржувана од самиот архиепископски врв и угледните велможи“.

Денешната црква „Св орƒи¼а“ во Струга е изградена на местото на постара и помала средновековна црква од 1835 година. Резбаниот иконостас датира од 1847 година, а престолните и празничните икони од 1849/50 година. Живописана е во 1847 година од та¼фата на браата Макариеви од Галичник. Интересот за богатото културно и уметничко наследство на Струга и струшко се интензивира кон средината на минатиот век, кога во црквата се откриени и неколку вредни икони од кои две (иконата на „Св. орƒи¼а“ од 1267 и иконата на „Св. орƒи¼а“ со сцени од неговото житие), биле претставени на голема изложба на икони од £угослави¼а, во рамките на XII Меƒународен конгрес на византолозите, одржан во Охрид, во 1961 година.

„Набргу по изложбата во 1961 година, за иконата на „Св. орƒи¼а“ од 1267 година, интерес про¼ави¼а не само историчарите на уметноста туку и историчарите и филолозите. Во годините кои следеа се исчита натписот од задната страна на иконата испишан на висок стил и во духот на на¼убавите традиции на византиската реторика . Натписот го откри името на нарачателот, референдарот на пресветата архиепископи¼а, ƒаконот £ован, ко¼ со зборови го осмислил ликот на светецот, а зографот £ован со бо¼а и четка го насликал. Иконата е влезена во сите знача¼ни прегледи на византискиот иконопис од втората половина на XIII век, и во каталозите на на¼убавите дела на средновековниот иконопис од Македони¼а.

Во шеесеттите години од минатиот век започна децениската работа на евидентираœе и валоризираœе на иконите од Македони¼а, во рамките на ово¼ проект се евидентираа и иконите од црквата „Св. орƒи¼а“ во Струга. Тогаш неколку икони од црквата се однесени во Скоп¼е, и денес се наоƒаат во збирката на Музе¼ на Македони¼а.

Во летото 1990 година, при препокриваœе на покривот на црквата, на големо изненадуваœе на културната и научната ¼авност, се откри¼а над педесеттина икони кои хронолошки датираат од XVI до XIX век. Овие икони низ вековите и припаƒале на црквата,биле нарачувани или подарувани на црквата, а дел од нив во несигурните времиœа на османлиската власт, биле носени од други цркви од Струшко“ - вели Цветковски, според кого иконите се целосно заштитени и конзервирани, подготвени за презентираœе на изложбената поставка на галери¼ата.

http://utrinski.com.mk/?ItemID=ADC84A8736CDC44F96CEEDEBCE78499A

[batbayan]

НЕПОЗНАТА МАКЕДОНИ£А: СПОМЕНИЦИТЕ НА КУЛТУРАТА ВО СЕЛОТО СТАРО НАГОРИЧАНЕЕ СТАРТУВА ТРЕТИОТ ПЕНЗИСКИ СТОЛБ
Куде цркву и пештеру
Црквата "Св. орƒи" и пештерата во ко¼а живеел светиот отец Прохор Пчински во селото Старо Нагоричане се презентираат на кумановски ди¼алект што е посебен куриозитет



Кумановскиот кра¼ е богат со споменици на културата и природни реткости. Такви се и црквата "Св. орƒи" и пештерата во ко¼а живеел светиот отец Прохор Пчински во селото Старо Нагоричане, на околу 13 километри од Куманово.
Патуваœето до нив е посебно уживаœе. На¼првин, по Куманово, навлегувате во еден разбрануван пе¼саж. Десно од магистралниот пат Куманово - Крива Паланка, во далечината се гледа споменикот на паднатите српски во¼ници во Првата Балканска во¼на. Споменикот е изграден на брдото "Зебрœак" високо 511 метри и делува импозантно. Веднаш потоа пред вас се испречуваат, од левата страна два округли рида кои со своите високи вертикални карпи наликуваат на тие во вестерн филмовите во Америка со зарамнети врвови. И романтиката не би била целосна ако стариот пат не минуваше меƒу нив, а новиот врти десно, како да се одбива од нив. Чинам дека тие се заштитени со Законот за природни реткости.
Кога ка¼ селото Младо Нагоричане е скршнете лево, кон Старо Нагоричане, навлегувате во амбиент каде пе¼сажот се менува како на филмска лента, плодни ниви, овоштарници и лоз¼а, се до самото село. Таму, сред село се наоƒа црквата "Св. орƒи". Таа на¼првин била византиска базилика подоцна во урнатини, а во почетокот на 14 век ¼а обновил српскиот крал Милутин во 1308 година. Видлива е разликата во градбата; старата во четвртасти камени блокови и доградбата во наизменично редеœе камен и цигли. Об¼ектот има пет куполи: четири еднакви по димензии и една во средина иста по форма, но поголема и повисока. Неверо¼атно е чувството ка¼ посетителот за византискиот дел ко¼ делува монументално, но и студено од горниот. Таму, sидовите и куполите со дво¼ните прозорци - бифорите и единечните, со богатството орнаменти и архитектонски форми, делуваат раскошно топло и разиграно.
Внатре, пак, има архитектонски елементи кои говорат дека со ширеœето на српската држава во Македони¼а, се пренесени и пластични елементи од Запад. Тоа е присутно во изработката на капителите на колонките на иконостасот во Романски стил. Внатрешниот впечаток за богатството на ово¼ споменик на културата е уште поимпресивен зашто фрескоживописот, по налог на кралот Милутин, е изработен од тогаш познатите зографи Михаил Астрапа и Евритихи¼. Тие работат во времето кога во црковната уметност постепено Комненовскиот стил се заменува со Палеолошкиот ко¼ е остане се до доаƒаœето на Турците. Овие вли¼ани¼а во Македони¼а се до¼дени од Цариград, веро¼атно преку Солун. Живописот на црквата "Св. орƒи" во Старо Нагоричане го карактеризираат големиот бро¼ композиции, а биде¼и црквата е посветена на животот на светецот, зографите изработиле цел еден циклус, на северниот sид од наосот. Како посебност е и тоа што и иконите на стариот иконостас се изработени во фрескотехника.
Богатство на ово¼ споменик на културата претставуваат и портретите. Оние на охридскиот архиепископ Константин Кавасилас и особено на ктиторот - кралот Мулутин, и за чудо, на Симонида, ерката на императорот Андроник втори Палеолог. Ова ¼а докажува виталноста на два¼цата спомнати зографи, кои умешно ги усогласувале своите концепции со бараœата на ктиторите кои го имале вли¼анието на кралицата Симонида. Треба да се истакне дека Палеолошкиот стил, за разлика од претходниот - Комненовскиот, се одликува со тенденци¼а кон наративност, кон теолошки искажуваœа со ликовни изразни средства, но не баш со онаа рафинираност што ¼а има во Цариград. Но токму тоа е карактеристичноста на живописот во Македони¼а, ко¼ го дели од другите на Балканот. Драматизмот, на пример, не се губи, туку се повее се потенцира.
Дека богатството на црквата во Старо Нагоричане не е локално, сведочи и фактот што во 1978 година од Санкт Петербург, тогашен Ленинград, об¼ектот го посети соработник на Академи¼ата на науките на СССР - оддел во Ленинград. То¼ во детали го нотираше живописот на 14, но не заборави да го забележи и фрагментот голем колку човечка дланка од рака, на долниот дел од северниот sид во наосот. Ова архитектонско-фрескоживописно сокровиште во Старо Нагоричане, ако по¼дете таму од водичот е ви биде презентирано на тамошен ди¼алект, кумановски, што е посебен куриозитет.
Моментната состо¼ба на об¼ектот, од надвор, не е за фалеœе зашто одржуваœето не е соодветно. Имено, на северниот sид, горе до северозападното оше, вее пуштило гранка дрвце кое може постепено да го разори sидот. Потребна е мала интервенци¼а, зашто на посетителите им не и прави добар впечаток.
Недалеку од црквата, во селото,е пештерата во ко¼а живеел, аскетски, светиот отец Прохор. Таа е под мала карпа и внатре има скромна покунина. Таа е со димензии околу два на два метра. Според житието, Прохор Пчиœски е роден во 11 век во Овче Поле. Кога родителите сакале да го женат, то¼ избегал во пустина и таму поминал 32 години, без да види човек. Тука еднаш се сретнал со ловецот Роман Диоген, на кого му прорекол дека е стане цар на Византи¼а, и го поучил како да до¼де до царската круна, напоменува¼и му притоа, да се сети на пророштвото. Откако станал цар, Диоген во чест на починатиот светец изградил манастир, веро¼атно сегашната црква "Св. орƒи", со намера во него да ги пренесе неговите мошти. Меƒутоа, Св. Прохор Пчиœски му се ¼авил на сон и побарал да изгради друг манастир до реката Пчиœа, и таму да ги смести моштите на светецот. Тоа е денешниот манастир, каде е одржано и Првото заседание на АСНОМ на 2 август 1944 година. Манастирот и денес меƒу народот е познат како "Свети Отец". То¼ е на левата страна на Пчиœа, под планината Коз¼ак. И, се би било во ред, ако об¼аснувачот, по црквата и тука, пред пештерата об¼аснуваœето го даваше на сво¼от ди¼алект, а даде и поинаква верзи¼а на житието. Имено, дека Св. Прохор Пчиœски се сретнал, не со Диоген, туку со кралот Милутин и му прорекол дека е стане цар односно император! Ова можеби е упалеше ако од присутните не беше коригиран, зашто Прохор Пчиœски живеел во 11 век, а крал Милутин во 12-13 век. Можеби ова беше лапсус од водичот. Одговорните треба да се заземат об¼аснуваœето да е со чисти историски вистини, зашто, и едниот и другиот споменик се посетуваат од наши и странски посетители, а и од научници кои би биле изненадени од ваквата научна фантастика.

http://vest.com.mk/default.asp?id=161923&idg=9&idb=2570&rubrika=Revija

[batbayan]

Локалитетот Херакле¼а заборавен во стратеги¼ата за битолскиот туризам



Битола има амбиции да го зголеми бро¼от на странски туристи, особено од Балканот и од Турци¼а

БИТОЛА - Херакле¼а Линкестис, една од на¼големите туристички атракции во Битола, стана невидлива за локалните власти. Советот на Општината на последната седница ¼а прифати стратеги¼ата за разво¼от на туризмот во наредните пет години во ко¼а заборави на бисерот на антиката Херакле¼а Линкестис.

На недопустливата грешка реагираше опозици¼ата. За неа пропустот е уште поголем, биде¼и самата Општина на неодамна одржаниот конгрес за разво¼ на туризмот реагираше дека Битола е заобиколена во националната стратеги¼а за туризам на сметка на Охрид и Скоп¼е. Па, оттаму и реакциите како можеше да се маргинализира токму на¼атрактивната туристичка локаци¼а, градот подигнат од Филип Втори. Општината си ¼а призна грешката и се согласи да ¼а коригира стратеги¼ата.

„Тоа што е невидливо во оваа стратеги¼а е третманот на Херакле¼а Линкестис. За ово¼ важен локалитет треба да се оддели посебен простор. И не само тоа, туку да се издигне на степен на посебна стратеги¼а на Општина Битола. Потоа да се побара финансиска поддршка во државата, но и надвор од границите, да се прекопа целиот локалитет и, конечно, да излезат на виделина сите културни и историски вредности, идентитет, традици¼а и се' што е важно за Херакле¼а“, рече м-р Мар¼ан Танушевски, советник од опозици¼ата.

Битолскиот градоначалник Владимир Талевски ги задолжи службите да ги вградат забелешките на опозици¼ата во стратеги¼ата. Дотолку повее што и премиерот Никола Груевски неодамна лично во Битола го на¼ави големиот проект за целосно ископуваœе на Херакле¼а.

„Владата е издвои средства за целосно ископуваœе на археолошкиот локалитет Херакле¼а. Градот располага со огромно културно наследство кое треба да го искористиме за да привлечеме поголем бро¼ туристи“, рече градоначалникот Талевски.

Стратеги¼ата за разво¼ на туризмот ги промовира амбициите на градот да го зголеми бро¼от на туристи, особено од Балканот и Турци¼а. Се планира обезбедуваœе атрактивни понуди. Имплементираœето на проектот е се врши со поддршка на грчката општина Лерин. Финансискиот дел е обезбеден од програмата „Интеррек III“ на Европската уни¼а.

Според изработувачите на документот во Битола, на¼чести се гостите од соседна Грци¼а, а занемарувачки е бро¼от на туристи од балканските држави. „Со помош на оваа програма е се развива соработката со општината Флорина. Во некои работи како град сме понапред од соседите, но во поглед на сместувачките капацитети, Флорина е многу понапред од нас“, рече Мари¼а Герас Дочовска, изработувач на документот.

Истражуваœата на експертите покажале дека Битола треба да ¼а подобри туристичката сигнализаци¼а, понудата од професионални водичи и кра¼но запоставената состо¼ба со недостаток на сувенири и промотивен матери¼ал. Иако од поодамна во центарот на градот, наспроти Градскиот часовник, е поставена дрвена куичка за продажба на сувенири, никако да проработи.

„На средба со градоначалник на општина во градот Измир, Турци¼а, беше предочено дека кога доаƒаат во Битола, никаде не можат да купат сувенири или други обележ¼а со ликот на Кемал Ататурк. Добар повод да се привлечат турските туристи“, вели Танушевски.

Во плановите на Општината за привлекуваœе странски туристи недостига и промоци¼ата на бро¼ните манастири во Преспанско-пелагониската епархи¼а, но и добра реклама на атрактивните и ексклузивни манифестации кои во изминатиот период се одржуваат во Битола. На пример, трката на дево¼ки со потпетици на Широк-сокак, традиционалната трка на келнери... И на кра¼, зошто градот на чкембарите не ¼а промовира познатата чкембе-чорба како туристичка мамка за странските гурмани. (А.Б.)

http://utrinski.com.mk/?ItemID=F708B118338B5F46873ACE09D12C43A5

[batbayan]

Фондаци¼а за афирмираœе на Кокино

Мегалитската опсерватори¼а Кокино е биде афирмирана во зем¼ава и во странство преку Фондаци¼ата „Кокино“, со седиште во Скоп¼е, соопшти тимот од кумановскиот музе¼, ко¼ со години го истражува археолошкиот локалитет. Според археологот £овица Станковски, директор на Музе¼от во Куманово, фондаци¼ата е биде финансирана главно од донации.

Мегалитската опсерватори¼а е биде приоритет во годинашната работа на Музе¼от во Куманово. Институци¼ата подготвила план за управуваœе со Кокино. Точно и во детали е утврдено каде може да се интервенира за да не се наруши специфичноста на локалитетот - вели Станковски. Вее почнала изградбата на барака во ко¼а е се продаваат брошури и сувенири за опсерватори¼ата. Поставени се и патокази пред Кокино, ко¼ е прогласен за споменик на културата од прва категори¼а.

http://dnevnik.com.mk/?ItemID=DE782A6AEACD49478FDBDBF80F9D12BB

[batbayan]

Зевс и Херакле на па¼онски монети



Нумизматичката збирка на Народна банка е збогатена и со златни хистамени

Катерина Богоева


Од неодамна во Нумизматичка збирка на Народната банка на Македони¼а се наоƒаат и две знача¼ни, случа¼но откриени остави на монети: сребрени тетрадрахми од па¼онскиот крал Лике¼ и златни хистамени на византискиот цар Никифор III Вотани¼ат. Првата е дел од големото депо од Возарци-Шивец, а втората е прона¼дена во околината на Свети Николе. Депото се смета за исклучително важен наод и го чинат тетрадрахми што на аверсот имаат претстава на глава на Зевс или Машка глава (веро¼атно на Аполон), додека на реверсот е прикажана борбата на Херакле со неме¼скиот лав. Биле ковани за време на кралот Лике¼, првиот па¼онски владетел што емитувал и монети со сопственото име, продуцирани само во сребро, со номинални вредности на тетрадрахми, драхми и на тетроболи. Се сметаат за многу ретки примероци на пари „Оставата има големо значеœе и претставува прв трезор со па¼онски пари, издавани само од еден владетел“- вели нивниот проучувач, нумизматичарката Ефтими¼а Павловска, од Отсекот за нумизматика.

Кралот Лике¼ дошол на тронот по смртта на кралот Агид ( 359/8 г. пр. н.е.), во време кога Па¼они¼а била поразена од македонскиот крал Филип II и веро¼атно се наоƒала во вазален однос со Македони¼а. Парите што то¼ ги издавал се сметаат за на¼силна потврда на неговото управуваœе, но и за задржуваœе на државниот идентитет. Оставата содржи 31 тетрадрахма, два од пет познати типови врзани за монетоковаœето на кралот. Доминантната аверсна претстава со ликот на Зевс има директна аналоги¼а со аверсот на тетрадрахмите на Филип II, кому всушност Па¼они¼а и му била подредена. Ликовниот приказ пак на Херакле ко¼ се бори со неме¼скиот лав, не бил употребуван од ниеден друг па¼онски крал, а нема ни записи за почитуваœето на ово¼ полубог ка¼ Па¼онците. Херакле бил многу почитуван ка¼ Македонците и бил сметан за родоначелник на кралската куа. Претставата на монетите на кои на¼веро¼атно е Аполон, е со локален карактер. То¼ бил обожуван од Па¼онците како нивно главно божество, почнува¼и со култот на Сонцето ( кое подоцна станало еден од неговите аспекти), па оттаму, во монетоковаœето на Лике¼ претставата на Аполон била застапена на сите номинали. Досега како составен дел од оставите на Лике¼ се откриени монети во устендил и с. Режанци, Перник во Бугари¼а, а во северниот дел на Македони¼а во 1968 година е откриена „Па¼онската остава“ ко¼а содржела околу 68 златни и околу 1900 сребрени монети, од кои 13 тетрадрахми на Лике¼. Година по откриваœето, монетите биле продадени на аукциските продажби во Лондон и во Œу¼орк. Бугарскиот нумизматичар Е. Паунов пак смета дека „Па¼онската остава“ претставувала дел од оставата што била откриена во с. Режанци, што броела околу 6 000 златни и сребрени монети, дел од кои денес се наоƒаат во Националниот археолошки музе¼ во Софи¼а и во неколку помали музеи во Враца, Перник и во устендил, но и во приватни колекции во Бугари¼а. Пред околу една децени¼а, во околината на Кавадарци, по долината на реката Црна, меƒу селата Возарци и Шивец била откриена и оставата ко¼а содржела 200 - 300 тетрадрахми само од Лике¼. Поголемиот дел од нив завршил во странство и бил понуден на аукциските продажби.

Монетите од оставата на Лике¼ во Народна банка се добро сочувани, биде¼и веднаш по производството биле депонирани и наменети за плааœе на одреден данок, веро¼атно на македонскиот крал Филип II. „Доколку е точна оваа претпоставка, би можело исто така, заради состо¼бата на подреденост, да се претпостави дека во случа¼от на Лике¼ би требало да се зборува за статусно монетоковаœе. Ова посебно се однесува на големите номинали, со висок квантитет на производство во споредба со помалите, наменети за локална употреба. Всушност нивната продукци¼а е речиси незначителна, така што, се чини дека и не е можно да се зборува за постоеœе на економска функци¼а на парите на па¼онскиот крал, Лике¼“ - вели Павловска.

Наодите на златни хистамени на Никифор III Вотани¼ат (1078-1081), како поединечни примероци и како трезори на пари и во археолошки контекст, и како случа¼ни открити¼а се сметаат за генерално ретки. Седум досега откриени примероци во Старчево, неколку примероци од, во неодамна откриена остава на хистамени и хиперпирони ка¼ Шумен, како и 28-те примероци во познатата Калевич остава од Археолошкиот музе¼ во Софи¼а и оставата од Диногети¼а, ¼а претставуваат скромната листа на об¼авени трезори на пари во кои се откриени хистамени на ово¼ цар ко¼ бил на власт во втората половина на 11 век, во византиската истори¼а познат како период на сериозна финансиска и економска криза. „За време на краткото и несрено владееœето на царот Никифор III Вотани¼ат, хистамените станале златни пари само во номиналната смисла на зборот. Содржеле само 35% злато и вределе само 8 карати. Ваквото разнишуваœе на вредноста на парите, било директен резултат на интензивното празнеœе на државниот буŸет, и практично, на неуспехот на царскиот двор да обезбеди баланс помеƒу приходите и расходите на државата, ко¼, пак, бил посебно евидентен по битката ка¼ Манцикерт во 1071 година и тешките загуби во територи¼а што Византи¼а ги претрпела од СелŸуците на сво¼ата источна граница. Византиските историчари се изразено иронични кога пишуваат за неспособноста на Никифор да ¼а поправи финансиската и монетарната кондици¼а на своето царство. Никифор Грегора е забележи дека неговиот трезор „немало потреба ни да биде затворен и чуван биде¼и во него немало ништо друго освен прашина, воздух и Епикуре¼ски атоми“, а Ана Комнена е додаде дека „царскиот трезор бил беспотребно испразнет од страна на Никифор до таа мера, што бил оставан отворен“- посочува нумизматичарката Катерина Христовска, раководител на Остекот за нумизматика. За споредба, славниот претходник на Никифор III, Васили¼ II во царскиот трезор успеал да акумулира 200 000 таланти (фунти) злато, односно 14. 400 000 златни хистамени. На кра¼от на 11 век, годишната плата на еден византиски во¼ник била 6 златни хистамени, а 100 хистамени била годишната солемни¼а, редовниот царски подарок на Никифор за манастирот Неа Мони на Хиос.

Сите 100 хистамени од оставата во Народната банка му припаƒаат на Никифор III, што му дава ексклузивна вредност на наодот, а според тврдеœата на нивниот пронаоƒач, тоа била и автентичната содржина на оставата при откриваœето. За време на владееœето, ово¼ цар успеал да издаде 3 типа на хистамени и 2 типа на тетартери. Хистамените изворите ги споменуваат и како ставровотани¼ати, веро¼атно заради маркантното претставуваœе на крст во рацете на владетелот на реверсот. Аверсот на Класата 1 од монетите е со допо¼асната претстава на Исус Христос облечен во туника и химатион, ко¼ во рацете држи Евангелие, додека на реверсот, покра¼ циркуларната инскрипци¼а Никифор Деспот, е претставена биста на царот облечен во лорос. Во десната рака држи скиптар ко¼ завршува со крст, додека во левата глобус круцигер. Класата 2 на аверсот ¼а има претставата на Исус Христос седнат на трон со висока потпирка додека во рацете држи Евангелие, а на реверсот е стоечката фронтална претстава на царот, ко¼ со десната рака држи лабарум, а во левата глобус круцигер.

На аверсот на класата 3 е претставен Исус Христос, седнат на трон без потпирка, со десна рака подигната во благослов. Реверсот е со идентична претстава на стоечка фигура на царот. Инскрипци¼ата , како и ка¼ Класта 2 дополнително го содржи и семе¼ното име на Никифор - Вотани¼ат.

И оваа остава претставува збир на свежи пари кои во западната византиска провинци¼а дошле директно од Константинопол и никогаш не успеале да влезат во некаква активна циркулаци¼а. Се смета дека нивното депонираœе во зем¼а се случило на почетокот на деветтата децени¼а на 11 век, во еден изразено воено-политички немирен период во ко¼ Византи¼а вложувала сериозни напори со цел да се справи прво со нападите на Норманите, а потоа и на Куманите и Печенезите, а едновремено да ги контролира и честите бунтови и востани¼а на локалните дуксови и архонти во внатрешноста на Балканот.

http://utrinski.com.mk/?ItemID=2CA8D5B6BFE9914AB5C4A8403F474B2E

[batbayan]

Античките Македонци мистери¼а за антрополозите

Причината е кремаци¼ата на поко¼ниците во тоа време, па скелетите не може да се измерат и не може да се реконструира физичкиот изглед на човекот

Спотот за Александар Македонски од владината кампаœа „Ти си Македони¼а“, како и се' почестото именуваœе на об¼екти со неговото или со името на неговиот татко Филип ¼а разбранува и внесе забуна во македонската ¼авност. Владата на кра¼от на 2006 година, на седница донесе одлука аеродромот „Скоп¼е“ да се преименува во „Александар Македонски“ и во него постави биста со главата на ово¼ познат антички во¼сководец.

Пред ланските парламентарни избори, во ¼ули, биле донесени, а два дена пред Нова година и' об¼авени одлуките на Владата за преименуваœе на Градскиот стадион во Скоп¼е во „Арена Фипил Втори“, а името на таткото на Александар Македонски е го носи и новиот карго-аеродром што е се гради ка¼ Штип. На истата седница било одлучено автопатот од Табановце до Гевгели¼а да се вика по славниот антички во¼сководец.

Ваквите владини одлуки ¼а подели¼а стручната ¼авност. Дилемите се дали користеœето на имиœата на Александар Македонски и на неговиот татко се нарушува Привремената спогодба со Грци¼а од 1995 година и дали тоа може негативно да вли¼ае врз процесот што Македони¼а го поведе против ¼ужниот сосед пред Меƒународниот суд на правдата во Хаг. Многумина, од интелектуалци, стручœаци од разни области, па и граƒани, останаа затечени зошто токму сега Владата го форсира античкото потекло на Македонците. Дебата на таа тема се води и меƒу стручœаците од областите на археологи¼ата, истори¼ата, етнологи¼ата, лингвистиката, антропологи¼ата...

МАЛКУ СКЕЛЕТИ НА АНТИЧКИТЕ МАКЕДОНЦИ

Денешните Македонци се мешавина на словенско и претсловенско население што живеело на територи¼ата на денешна Република Македони¼а, покажуваат антрополошките истражуваœа во нашата зем¼а. Иако антропологи¼ата е релативно млада наука, документирани се сите периоди во кои човекот живеел организирано, од неолитот до 19 век. Дали и колку таа наука може да одговори на прашаœето за етногенезата на македонскиот народ, се обидува да одговори д-р Фаница Вел¼ановска, антрополог во Музе¼от на Македони¼а:

- Етногенезата е процес во ко¼ треба да се вклучат многу науки - археолошки истражуваœа, лингвистика, палеолингвистика, етнологи¼а, истори¼а, антропологи¼а... Ако се сумираат, тие можат да дадат одговор за етногенезата на еден народ, се разбира, секо¼а во сво¼от домен. Археологи¼ата е одговори за матери¼алната култура на народот, истори¼ата за историските периоди, етнологи¼ата за посовремената култура и обичаите, а лингвистиката за ¼азикот, ко¼ е многу важен сегмент. Антропологи¼ата е врзана директно за луƒето, за човекот и го следи неговиот разво¼ и промените од праистори¼ата до денес - вели Вел¼ановска.

За да може антропологи¼ата да се вклучи во процесот на дешифрираœе, мора да има добра антрополошка истраженост, дополнува Вел¼ановска. Колку повее скелети, толку подобро, вели таа, биде¼и етногенезата е процес и не треба да има дупки во хронолошките прегледи.

- Накратко, не треба да има периоди без скелетни остатоци. Ово¼ факт донекаде претставува проблем, биде¼и антропологи¼ата е нова наука. Ка¼ нас само 25 години систематски се истражува антрополошки матери¼ал. Досега имаме документирано повее од 10.000 скелети од неолитот до 19 век, од сите периоди. Но, во нашата хронологи¼а посто¼ат празнини. Времето на неолитот, односно бакарното време, слабо е документирано, а малку скелетни остатоци има токму периодот на последните векови од старата ера, кога треба да ги бараме античките Македонци на нашата територи¼а - вели Вел¼ановска.

СИЛНА ПА£ОНСКА ДИНАСТИ£А

Причина за тоа е кремаци¼ата на поко¼ниците, тврдат експертите. При запалуваœето, коските се деформираат, па скелетите не може да се измерат и не може да се реконструира физичкиот изглед на човекот.

- За жал, може да се случи антропологи¼ата никогаш да не може да учествува во разрешуваœето на загатката на античките Македонци на наша територи¼а. Сепак, треба да се раз¼аснат неколку работи што во науката се спорни, а денес многу се мешаат. Македонската држава егзистирала само еден век на територи¼ата на денешна Република Македони¼а. Претходно, тука долги векови постоела па¼онската држава. Веднаш по Македонците дошле Рим¼аните. Денес многу од овие термини не се разграничуваат. До неодамна, Македони¼а воопшто не се спомнуваше. Зборувавме само за Па¼оните, кои се доминантно палеобалканско население на Република Македони¼а. Тие имале силна држава, династии, свои кралеви и монети - об¼аснува Вел¼ановска.Последните векови од старата ера биле многу бурни, имало политички, културни и културолошки промени. Основното прашаœе за антропологи¼ата е: што се случувало со населението и дали е сменето?

Според Вел¼ановска, Па¼оните се добро антрополошки документирани преку некрополите од Средно Повардарие. Тие биле високи луƒе со кратки черепи и значително се разликувале од другите палеобалкански групи - Илири, Траки¼ци и Хелени. Тоа се клучни векови за Македонците. Но, поради кремираœето и малкуте инхумирани скелети, нема доволно матери¼ал да се следи процесот. Имаме темна точка, празнина во нишката - вели таа.Римското време и средниот век се многу добро антрополошки документирани и истражени преку повее ил¼ади скелети. Времето на Рим ни е познато преку некрополите во Стоби и Скупи, а во последно време и преку наоди од повее локалитети во Охрид.

- Во римско време вее има промена на населението, но не било подеднакво на целата територи¼а на денешна Република Македони¼а. Во срцето на Македони¼а, од Стоби до Гевгели¼а, се' уште егзистирало население со исти краткоглави карактеристики како што имало палеоблаканското население. На перифери¼ата на зем¼ата, во североисточниот дел, кон Куманово до Крива Паланка и кон ¼угозапад, има мешано население. Тука има поголем наплив на ново население, веро¼атно како резултат на римската колонизаци¼а - раскажува Вел¼ановска.

РАЗЛИЧНИ ОД ДРУГИТЕ СЛОВЕНИ

Раниот среден век е исто така не¼асен. Од 7 и 8 век нема речиси никакви остатоци, освен неколку скелети до „Св. Еразмо“ ка¼ Охрид, но тие ништо не раз¼аснуваат. Од доцниот среден век има многу антрополошки наоди. Тогаш во Македони¼а имало промена на населението.

- Од поранешните краткочерепи, во средниот век доминантно е населението со средно долги черепи. Се зголемува и телесната височина на населението. Луƒето имаат по¼ака физичка градба, поробусни се. Словените припаƒале на одреден антрополошки тип. Имале многу долги черепи, биле многу високи и имале силна физичка градба. Антропологи¼ата го докажува населуваœето на Словените во Македони¼а. Но на некрополите, од 30 до 40 отсто, некаде и до 50 отсто, се присутни и скелети со кратки черепи, кои се на¼веро¼атно наследници на претсловенското население. Антропологи¼ата докажува дека денешните Македонци се мешавина на словенско и претсловенско население - об¼аснува Вел¼ановска.

Таа вели дека во антропологи¼ата не се користат етнички имиœа на старите народи, како Старочеси, Старобугари или Старосрби, туку термини како средновековни Македонски Словени. Така се определува словенското население на одредена територи¼а, а нашата се разликува од другите словенски балкански групи.

- Населението што живеело на територи¼ата на Република Македони¼а многу се разликува од тогашните луƒе што живееле на територи¼а на денешна Словени¼а, Хрватска, Срби¼а или Бугари¼а. Откако ги споредив, произлезе дека нашето средновековно население имало пократки черепи, што е резултат на мешаœето и биле пониски и имале пошироки лица - вели Вел¼ановска.Големо вли¼ание врз сите физички промени има средината и соци¼алниот фактор. На пример, втората, особено третата генераци¼а потомци се значително повисоки од родителите. Големо вли¼ание има и културниот круг во ко¼ живеат луƒето. Некои племиœа и денес намерно ги деформираат черепите на бебиœата. Причините за промените треба да се бараат и во климатските услови и начинот на живееœе.

Вли¼анието на климата

Климатските фактори и исхраната многу вли¼аат врз антрополошките промени ка¼ човекот. На пример, децата на ¼апонско семе¼ство што се преселило во САД биле значително повисоки од родителите поради сончевите денови и поквалитетната исхрана. Црнец од Африка посто¼ано кива во Англи¼а, биде¼и воздухот е многу влажен, а то¼ нема влакна во носот. Кинезите имаат закосени очни капаци, кои им ги штитат очите од силниот сончев одблесок од снегот. Ако Европеец отиде во Африка, кожата веднаш е му изгори од силното сонце.

http://dnevnik.com.mk/?ItemID=ABBDBD28FBA7F248A50F1F37F3705724

[batbayan]

Богати наоƒалишта во Кочанско


На археолошкиот локалитет Св. Атанаси¼", ка¼ кочанското село Спанчево, минатата година во две истражувачки кампаœи се откриени знача¼ни артефакти од енолитскиот период, односно 4 век пред нашата ера. Откриени се предмети од керамика, глина, од школки и женски фигури во на¼различен облик.

Според надлежните од Музе¼от на Македони¼а, на¼знача¼ниот откриен предмет е фигура на машка глава, редок примерок, што ¼а збогатува и збирката на ретки артефакти од ово¼ археолошки локалитет од енеолитот. Откриените артефакти, според археолозите, се идентични со откриените артефакти на археолошкиот локалитет Пилаво, ка¼ село Бурилчево, Кочанско, со што се потврдува поврзаноста на овие два локалитета од левата и десната страна на Брегалница.

http://vecer.com.mk/?ItemID=7037ACE72594A445A5C4D57B9BCEB593

[batbayan]

2008 ГОДИНА - УСПЕШНА ЗА МУЗЕ£ОТ НА МАКЕДОНИ£А


Па¼онска свештеничка пред Музе¼от на Македони¼а


Повее меƒународни проекти и визуелизаци¼а на историските настани, преку прона¼дените археолошки предмети, е само дел од програмата на Музе¼от на Македони¼а за годинава. Според директорката Мери Аницин -Пе¼оска, покра¼ големиот проект на реконструкци¼а на неолитското село "Тумба МаŸари", кое беше претставено пред ¼авноста, во тек е и изработка на скулптурата на па¼онската свештеничка, според гробот и накитот на¼дени на локалитетот Лисичин Дол, Марвинци. Скулптурата, висока 3,5 метри, е биде излиена во бронза и поставена на платото пред Музе¼от на Македони¼а.
- Целта ни е да демистифицираме дел од збирките поставени во витрините, како и нивно заокружуваœе во една приказна, односно визуелизаци¼а на сите настани и знача¼ни личности од нашата културно и историско минато. Почнавме со па¼онската свештеничка биде¼и тоа е на¼автентичен период во науката познат како па¼онски или македонски бронзен период, нешто со што можеме да излеземе пред меƒународната ¼авност и притоа нико¼ да не може да ни го узурпира, вели Аницин- Пе¼оска.

Од меƒународните проекти се потенцира оно¼ со Шведската фондаци¼а за културно наследство, со ко¼а вее трета година се изведуваат работилници.
- Се подготвува и голема изложба на Македонските икони за 2010, со итали¼анската влада тече проектот "Културна патека", а еден европски проект е и "Карневал - крал на Европа", каде се презентира дел од нашето наследство од етнолошките теми. Потпишавме и договор со Полска, Шпани¼а и Франци¼а за истражуваœе на Антигоне¼а, древниот град во Неготино,...додава Аницин -Пе¼оска.

http://vecer.com.mk/?ItemID=431AF59492B45F4994BC35EB139EB33F

[batbayan]

Од Херакле¼а исчезнале неброени артефакти

Документаци¼ата за истражуваœето од минатиот век останала во архивата на Заводот за заштита на спомениците во Белград

Македони¼а не располага со конкретни податоци колку вредни артефакти се изнесени во странство од античкиот град Херакле¼а Линкестис во Битола, основан во 4 век пред новата ера од Филип Втори Македонски. Експерти од битолскиот Завод и музе¼ признаваат дека не поседуваат пообемна документаци¼а за тоа што било ископано и изнесено до 70-тите години на минатиот век. Добар дел од документаци¼ата за периодот од 30-тите до 70-тите години на минатиот век кога истражуваœата ги правеле српски установи останала во белградските архиви. Досега не се направени посериозни чекори за врааœе на културното богатство, а сложена е процедурата за добиваœе назад на документаци¼а.

- Во недостиг од прецизна документаци¼а, апсолутно не може да се предвиди колку предмети се исчезнати. За да имаме такви информации, прво треба шетаœе по светските музеи, второ тие предмети на¼веро¼атно се по депоа, не се изложени, а зборуваме за големи музеи што веро¼атно и самите не знаат што се' имаат - вели археологот Енгин Насух. Се претпоставува дека артефакти биле изнесувани уште во турско време, на кра¼от на 19 и почеток на 20 век. Експерти посочуваат дека во то¼ период конзулите и други странци со дозвола на турските власти барале и изнесувале предмети од Херакле¼а. До ко¼а мера било правено тоа не постои никаква евиденци¼а. До 30-тите години на минатиот век истражуваœата ги изведувал Музе¼от на кнез Павле од Белград. Токму пред Втората светска во¼на од државата била изнесена статуата „Атена Партенос“ ко¼а и денес се наоƒа во белградскиот музе¼. Но, нико¼ не може да ¼а види зошто установата во последните години не работи.

Пред Втората светска во¼на Битола не располагала со археолошки кадар, а неговиот бро¼ бил минимален и по ослободуваœето. Во тогашна £угослави¼а истражуваœата ги вршел белградскиот Завод за заштита на спомениците. Таму и денес се наоƒа документаци¼ата за она што било откриено во Херакле¼а. Македони¼а досега во неколку наврати разговарала со Срби¼а за врааœе на документаци¼ата, но ништо конкретно не било преземено зошто во изминатиот период постоеле и по приоритетни проблеми.

- И во двата наврата кога бевме таму ни беше кажано дека за тоа треба да се направат меƒудржавни договори. На кра¼ испадна дека тие требало да бидат мултилатерални зашто во Белград има документаци¼а за предмети и од Црна Гора, Босна, Хрватска - вели Насух. Од Херакле¼а е изнесена и статуата на Есхил што се наоƒа во британскиот музе¼, но не е изложена. Неодамна директорот на битолскиот Завод и музе¼, Зоран Николовски, на¼ави интензивираœе на активностите за врааœе на документаци¼ата за Херакле¼а.

[batbayan]

КАСКАМЕ ЗАД БАЛКАНОТ

Според него, без разлика што Грците е му дадат приоритет на античкото богатство на Грци¼а и Македони¼а, ка¼ нас е се одвиваат активности на рамноправно, ако не и на повисоко ниво.

- Во идниот месец е почне голема археолошка акци¼а за да истражиме целосно четири локалитети. Македони¼а е единственото место на Балканот каде што е се случува олку голема акци¼а. На локалитетите е има 2.000 работници, кои е работат со стручна екипа од 500 луƒе. Можеби е излезе како натпревар, но тоа не го планиравме заради Грците, туку заради нас самите. Нашата археологи¼а многу заостанува, со векови сме наназад. Можеби такви биле околностите и приликите досега. Сега имаме можност, услови и околности и е и' дадеме голем приоритет на археологи¼ата - вели Кузман.Годинава е почне целосното истражуваœе на Стоби, Херакле¼а Линкестист, Скопската тврдина и некрополите на Исар-Марвинци, заедно со античкиот град. Според Кузман, ова е огромен зафат, биде¼и ретко се случува една зем¼а наеднаш толку многу да вложи во истражуваœе и заштита на своето културно наследство.

- На¼големите археолошки зафати се случувале одамна. Ха¼нрих Шлиман со 165 луƒе ¼а откриваше Тро¼а, така беше ископувана и гробницата на Тутанкамон. Но, 2.500 луƒе на терен во една година никогаш немало - вели Кузман.

НЕМАМЕ ПУБЛИКАЦИИ

Целта на големата акци¼а е да се постигне тоа што било запоставено во изминатите децении. На прашаœето што е се случува со презентаци¼ата на македонското археолошко наследство во странство, Кузман вели дека тоа одамна се прави.

- Неолитската револуци¼а во Пелагони¼а и во Скопската Котлина е многу позната. Светските научни кругови го коментираат македонскиот неолит. Имаме бронзено и железно време, антика и среден век, во ништо не сме поназад. Македони¼а со децении го промовира своето културно наследство. Виничките икони се претставени во многу зем¼и од светот. Да не зборуваме за средновековните икони што се од прва категори¼ата во светски рамки. Тие се во аристократскиот круг на вредностите и беа претставени во Париз, Токио, Œу¼орк, Рим и во Лондон. Тоа се големи презентации за Македони¼а. Така светот знае за нас - об¼аснува Кузман.Кузман вели дека имаат и други понуди од САД, од Франци¼а, но главниот проблем е што не сме многу мони. Македони¼а е „слаба“ на полето на презентаци¼ата, во науката и во публикациите.

- Зборуваме за стандарди. Колку дела сме об¼авиле на странски ¼азик за да ¼а претставиме Македони¼а? А за да напишеме големи дела за културното наследство, колку треба да биде истражена Македони¼а? Средновековната уметност, црквите и манастирите се добро обработени, но тие се гледаат, над зем¼а се. Не можете да истражите само еден од 5.000 локалитети во зем¼ава и да напишете книга за истори¼ата на Македони¼а и на ово¼ народ - вели Кузман.

http://dnevnik.com.mk/?ItemID=519F23B31384854488C38736EB0BFF22

[batbayan]

БИТОЛЧАНИ СЕ ПОДГОТВУВААТ ЗА ГОЛЕМ £УБИЛЕ£
Името Битола старо 1.000 години
Во старата Ески Ÿами¼а, срушена во 1956 година, е прона¼дена камена плоча на ко¼а со кирилско уници¼ално писмо е напишано името Битол. Се претпоставува дека плочата потекнува од катедралната црква на Битолското кале и дека ¼а поставил внукот на цар С



Вšубениците во Битола, кои редовно ¼а организираат трибината "Битола низ вековите", поведоа иници¼атива градот да прослави ¼убиле¼ - 1.000 години од името Битола. Тие се повикуваат на артефакти што се чуваат во Музе¼от на Битола. "Ретко ко¼ град може да се пофали дека има толку старо име. За нас треба да биде гордост и локалната самоуправа треба што поскоро да започне со активности за да го одбележи ¼убиле¼от", вели хроничарот на Битола проф. Александар Стер¼овски.
Археолозите во Битолскиот музе¼ ¼а потврдуваат информаци¼ата. "Во старата Ески Ÿами¼а, срушена во 1956 година, е прона¼дена камена плоча на ко¼а со кирилско уници¼ално писмо е напишано името Битол. Се претпоставува дека плочата потекнува од катедралната црква на Битолското кале и дека ¼а поставил внукот на цар Самоил Иван Владислав", по¼аснува Гордана Филиповска Лазаровска, археолог во Музе¼от.
Оваа таканаречена Битолска плоча е трета по старост прона¼дена во Македони¼а. Своевремено била вградена во Сунгур чауш Ÿами¼ата, попозната како Стара Ÿами¼а, на чие место претходно постоела црква. Во¼сководецот Сунгур чауш ¼а преобразил во Ÿами¼а, за што сведочи и турскиот историчар, ма¼орот Теуфик во сво¼ата "Истори¼а на Битолскиот вилает". Плочата во Ÿами¼ата била поставена како скалило - басамак, врз него се газело, што придонесло текстот да биде видливо оштетен.
Археолозите и историчарите се согласуваат дека плочата настанала при обновуваœето на битолската тврдина од царот Иван Владислав. "Академикот Владимир Мошин ¼а студирал содржината на текстот и претпоставува дека таа датира од 1016-1017 година. На неа, меƒу другото, пишува: "Со помош на молитвите на пресвета владичица Богородица и со застапуваœе на врвните 12 апостоли се обновува градот Битола", кажува Филиповска-Лазаровска. Мермерниот блок со сво¼от видлив текст бил поставен на видно место во тврдината, ко¼а денес не постои, зашто при заземаœето на градот од Турците битолчани им дале голем отпор, па за казна тврдината, во ко¼а се наоƒала и катедралната црква, била урната до темел.
Тимот од Битолскиот музе¼, ко¼ работи на истражуваœе на Битолското кале, вее има изготвено проект за обновуваœе на црквата. Во неа, како што велат, бил крунисан вториот македонски цар Гаврило Радомир, 14 дена по смртта на неговиот татко, цар Самоил. Црквата била sидана со камен, тула, дрвени затеги и со ¼ак хидрауличен малтер. "Таа е единствена по сво¼ата структура со две кули на влезот и пет куполи. Во истори¼ата на архитектурата, вакви цркви се ¼авуваат во светот по 13 век, а оваа, ко¼а била посветена на успението на Пресвета Богородица, датира од 10-11 век", вели Зоран Алтипармаков, инженер-архитект, виш кустос во Заводот и музе¼ Битола.
Зема¼и ги предвид сите прона¼дени и истражени артефакти, професорот Стер¼овски уште повее се залага за прослава на 1.000-годишниот ¼убиле¼ од името Битола.
"Ние сметаме дека е на¼добро да се на¼де една средина и ¼убиле¼от да се прослави во 2016 година. Но тоа не би требало да биде само прослава на градот туку треба да се одбележи на национално ниво", вели проф. Стер¼овски.
"Кога Сан Петербург славеше 350 години од постоеœето, цела Руси¼а вложуваше средства за обновуваœе на градот. Москва е стара 800 години, а Битола само името го носи 1.000 години. Да не зборуваме за фактите што зборуваат дека имало населба многу пред тоа. Ова е уште еден доказ дека не сме дрво без корен".
Вšубениците во Битола формирале и Одбор за изготвуваœе и об¼авуваœе на битолски енциклопедиски речник по повод ¼убиле¼от, но нико¼ не се заинтересирал финансиски да го поткрепи проектот на ко¼, како што велат, би требало да се работи на¼малку 10 години.

http://vest.com.mk/default.asp?id=162517&idg=9&idb=2581&rubrika=Revija