България и Македония

[Shenandoah]

Напредуваме само во антиката

Со градеœето споменици се отвора прашаœето за идентитетот,
што е непотребно, вели професорката Наде Проева



Копи¼а на мермерниот саркофаг и монументалниот споменик на Александар Македонски,споменикот на Филип Втори Македонски во Битола се на¼новите примери што укажуваат дека продолжува трендот ко¼ вее предизвика полемики во ¼авноста. Процесот ко¼ опозици¼ата во зем¼ава го нарече „антиквизаци¼а“ по преименуваœата на аеродромите, магистралниот пат, Градскиот стадион.., повлече расправи од тоа дека станува збор за расфрлаœе пари во услови на криза, па до создаваœе конфузи¼а за прашаœето што е македонски идентитет и усложнуваœе на преговорите со Грци¼а во спорот за името.

Македонските историчари, археолози, политичари различно гледаат на зголемуваœето на присуството на античкомакедонски мотиви во зем¼ава. Додека за едните ова е об¼ективизираœе на македонската истори¼а, ко¼а од идеолошки причини досега го запоставувала античкиот период, за другите - станува збор за контрапродуктивен процес. Независно од повеедецениските научни истражуваœа за периодот на античка Македони¼а, на¼малку два периода се карактеристични за односот кон ово¼ историски период во независната македонска држава. Првиот, несомнено, е од 1992 година, кога на¼познатиот античкомакедонски симбол „¾вездата од Кутлеш“ стана офици¼ално државно знаме и кога во ¼авна употреба почнаа да се користат и некои други мотиви од античкиот период. Кра¼от на ово¼ период се случува три години подоцна, кога Собранието донесува одлука за промената на знамето. Врааœето на „антиката“ во ¼авниот живот на зем¼ава почнува со поставуваœето на античките скулптури пред об¼ектот на македонската влада пред две години за интензивно да продолжи и сега.

ПРАГМАТИЧНА УПОТРЕБА

Тодор Петров, поранешен пратеник по чи¼ предлог во 1992 година како државно знаме беше усвоена „¾вездата од Кутлеш“, се потсетува дека то¼ чин, на кра¼, доживеа само прагматична употреба. Мо¼от предлог тогаш го поддржаа сите пратенички групи, освен на ПДП. На кра¼, за жал, наредниот состав на парламентот го смени знамето, а за возврат не доби ништо. СДСМ и тогаш и сега ¼а користи антиката само прагматично, а не верува дека ние како народ имаме континуитет и од тоа античко време - вели Петров.

Наредниот период е покаже дали од актуелното, ново врааœе кон антиката се поголеми придобивките отколку негативните страни во услови кога зем¼ата бара прием во НАТО и во ЕУ. Односно, колку од обвинуваœата дека „се краде друга истори¼а“, дека словенските корени се менуваат со античките и дека ги губиме симпатиите на другите зем¼и, имаат многу посилна компензаци¼а во остваруваœето на занемарениот факт дека имаме право на античко македонско наследство, дека со тоа ги исправаме историските неправди и дека со тоа ¼а за¼акнуваме преговарачката позици¼а во бранеœето на уставното име. Токму за ова се „кршат коп¼ата“ на спротивставени научни и политички формации во зем¼ава и околу неа.Наде Проева, универзитетска професорка на Катедрата по истори¼а на скопскиот Филозофски факултет, смета дека трендот на градеœето споменици од антички период е „непотребен, контрапродуктивен дури и демодиран“.

- А тоа е така затоа што мотивот не е социо-културолошки, туку политички. Начинот на ко¼ се прави тоа не само што не е транспарентен туку и конспиративен што е противно на основните демократски начела. Факт е дека со ова во ¼авноста се отвора прашаœето за идентитетот, што, според мене е непотребно, биде¼и не само што нашиот идентитет е изграден, та според тоа нема место за дилеми, туку тоа прашаœе е доволно елаборирано во науката. Се разбира, дека секогаш е има обиди за создаваœе конфузи¼а во однос на идентитетот, на прво место од оние што се' уште не можат да се помират со постоеœето на македонската наци¼а - укажува Проева.Според неа, об¼ективизираœе на историската наука не се прави со градеœе споменици, туку со сериозна анализа - со споменици се обележуваат историски настани и личности.

- Факт е дека ово¼ период од истори¼ата беше запоставен во минатиот систем, чи¼а идеологи¼а се базираше на соци¼алниот елемент, но треба да бидеме чесни и да кажеме дека не беше можно за помалку од половина век, колку што трае¼а нашите историски изучуваœа, да се изучат сите проблеми и сите периоди од нашата богата и сложена истори¼а. Се изучуваше онолку колку што се имаше можност и таму каде што му е местото: во научните институции, а не од новокомпонирани историчари, кои сега ни ¼а откриваат Америка - истакнува Наде Проева.Археологот Кирил Тра¼ковски во неодамнешното интерв¼у за „Дневник“ из¼ави дека не треба да не' чуди што нашите луƒе ги интересира античкиот период.

- То¼ е поврзан со македонското кралство и со големи личности, ретко достижни, како што е Филип, а потоа и на¼големиот романтик, Александар. Нормална е нашата реакци¼а. До 1989 година, во рамките на тогашната СР Македони¼а, тоа било тема што морала да стои под мраз. Сега одеднаш имаме наплив, експлози¼а на нашата нова, модерна, неоптоварена истори¼а, особено античката. Тоа што на ко¼ било начин им било скратено на нашите луƒе во Македони¼а да ¼а дознаат таа истори¼а, сега испливува. Ние сме една при¼атна синтеза на култури, на биолошки комбинации - смета то¼.



Разликите, се чини, се на¼изразени токму во сфааœата за тоа каков пристап треба да се има кон историското минато. Универзитетскиот професор Денко Малевски смета дека мора да се држиме до модерна интерпретаци¼а на македонска истори¼а.

- Ние бевме жртва на грчкиот национализам. Ако во изучуваœето на истори¼ата порано имавме нерамнотежа, сега правиме комплетна нерамнотежа. Нашиот базичен идентитет е словенски, таков ни е ¼азикот и културата. Ако ¼а загубиме таа основа, тонеме длабоко. Не ми е ¼асно од што се срамиме. Сега кога ¼а напуштаме сето тоа е треба да го об¼аснуваме и околу наци¼ата и околу ¼азикот - предупредува то¼.Од друга страна, Васко Наумовски, од „Œу¼орк универзитетот“, смета дека Александар Македонски и неговото наследство се дел од светското културно наследство.

- Ако целиот свет има право да ги почитува, тоа право го има и Македони¼а. Ние никогаш не сме инсистирале на ексклузивитет на античкото наследство. Тоа што во минатото поради ¼ужнословенската солидарност, ово¼ дел од македонската истори¼а бил игнориран, не значи дека и понатаму треба да ги запоставуваме - смета то¼.

КОНЦЕПТ ЗА РАЗЛИКИ

Скопската телевизи¼а „Сител“ пред минатогодишниот самит на НАТО во Букурешт на ко¼ Грци¼а се спротивстави на приемот на Македони¼а, повикува¼и се на владини извори, об¼ави план на десетина контрамерки. Од тие десетина, сега интензивно се спроведуваат неколку - забрзано преименуваœе улици, патишта, стадиони, спортски сали, плоштади со имиœа на големи македонски личности од античкиот период и градеœе голем бро¼ нивни споменици. Премиерот Никола Груевски во едно свое неодамнешно интерв¼у категорично го оправдуваше подигаœето на големиот споменик на Александар Македонски.

- Се подготвува изградба на 17 споменици и освен на Александар Македонски, сите други немаат врска со античкото време. Тие се обединувачка концепци¼а, биде¼и сите знача¼ни личности се застапени - об¼асни Груевски.Но, опозици¼а укажува дека ваквата намера всушност крие стратеги¼а на Владата, ко¼а на граƒаните наместо „подобра иднина, им дава нови количества од минатото“.

- Кога сите граƒани велат дека им треба работа денес, Владата им го нуди минатото. Античките споменици се залажуваœе и купуваœе на мандатот за во иднина, ко¼а не може да им се понуди на граƒаните. Со тоа не се решава ниту еден реален проблем, а ги пасивизира сите наши поддржувачи во светот. Во деведесеттите години во нашата зем¼а се зборувало за Александар Македонски, но не дозволивме тоа да стане политика - истакнува Радмила Шекеринска, пратеник на СДСМ.Досега, меƒународната заедница повеепати и' сугерирала на Македони¼а да го смени односот кон минатото. Во заклучоците од неодамнешниот состанок на Советот за стабилизаци¼а и асоци¼аци¼а меƒу ЕУ и Македони¼а беше потенцирано дека именуваœето на скопскиот аеродром со Александар Велики во Грци¼а се толкува „како провокаци¼а“.

- Сите имаме многу малку разбираœе за грчката политика, но ни ги врзувате рацете и не' оневозможувате да правиме нешто повее за тоа. Тоа се чекори што одат во прилог на грчките тези. Не се работи за историски дилеми и за тоа дали имате право за спомениците, туку за тоа како се гледа на Македони¼а во светот. Дали како на држава што води разумна политика и сака да го затвори прашаœето за името или како на држава ко¼а клоца и води инает. Она што треба да се прави е да се фокусирате на она што е важно и да си ги вратите симпатиите. Очигледно е дека Македони¼а нема да до¼де до поволно решение без поддршка од меƒународната заедница - из¼ави за „Дневник“ европски дипломат, ко¼ сакаше да остане анонимен.

£елко Кацин: Преименуваœата не привлекуваат симпатии
£елко Кацин, словенечки европарламентарец, отворено предупредува дека без промена на однесуваœето во Македони¼а, тешко дека е се создадат подобри услови. Преименуваœата се потези со кои Македони¼а не може да смета на симпатии, ниту на разбираœе никаде во Европа - посочува то¼.

Бранко орƒевски, Жана П.Божиновска

www.dnevnik.com.mk, сабота, 25 април 2009

[Shenandoah]

Александар велик осум ката

Тодорови ¼а пофали Владата што успеала да работи домаински и да одвои пари, како за зем¼оделството, образованието и за здравството, така и за разубавуваœе на главниот град



Мини-верзи¼а на споменикот на античкиот во¼сководец Александар Македонски, ко¼ во конечната верзи¼а е биде висок 22 метри

Споменикот на во¼сководецот Александар Македонски висок колку осумкатна зграда (22 метри) на¼доцна до октомври в година е биде поставен во центарот на Скоп¼е на плоштадот Македони¼а. Градоначалникот на Општина Центар Владимир Тодорови вчера на прес-конференци¼а ги потврди договорите со итали¼анската леарница „Фондери¼а артистика Фердинандо Маринели“, кои ексклузивно ги об¼ави „Дневник“. Потврдено е и дека сумата што е биде платена за 16 скулптури и споменици е 10 милиони евра.

Тодорови деновиве се вратил од Фиренца, каде што лично се уверил во „грандиозноста, убавината и од големината на Александар Македонски“. То¼ го правда трошеœето пари за споменици и, иако тие е бидат поставени во време на светската економска криза, ¼а пофали Владата што успеала да работи домаински и да одвои пари, како за зем¼оделството, образованието и за здравството, така и за разубавуваœе на главниот град. Сепак, рецеси¼ата нема да остане без последици за проектот: пет од предвидените 16 скулптури и споменици е бидат одложени за подобри времиœа - £устини¼ан Први, Христи¼ан Тодоровски-Карпош, ГемиŸиите, Св. Кирил и Методи¼ и Св. Климент и Наум Охридски. Тие било на¼лесно да се одложат оти за нив уште немало избран изведувач. Досега на леарницата и се исплатени 20 отсто од вкупната сума или околу 2 милиона евра. Како што „Дневник“ вее об¼ави, 40 отсто е се исплатат по завршуваœето на лееœето на скулптурите и уште 40 отсто кога е заврши монтираœето.

- Од сите предвидени скулптури, само една е од античката истори¼а и тоа таа на Александар Македонски, ко¼а чини 4,5 милиони евра и ко¼а е биде поставена во средина на фонтана, со придружни содржини, како што може да се види од фотографиите од Фиренца, тоа е бидат во¼ници на фалангата. Сите иници¼ативи се во согласност со Законот. Изборот на споменици е направен според процедура и се распишани конкурси, кои поминаа без приговор - тврди градоначалникот на Центар.На новинарско прашаœе дали избраните решени¼а Општината требала да и' ги претстави на ¼авноста и да направи изложба, Тодорови одговори:

- Трудовите за Александар Македонски и за другите скулптури ги оценувало меƒународно жири и изборот на иде¼ното решение беше об¼авено во „Нова Македони¼а“, не се сеавам на ко¼ датум. Се распиша меƒународен конкурс за изработка на скулптурите во бронза и тие беа об¼авени во „Службен весник“ и во службеното гласило на Европската Уни¼а.Леарницата од Фиренца е избрана биде¼и леарниците од соседните држави биле со послаб квалитет.

- Се' што е квалитетно чини многу. Споменикот на Александар Македонски е биде поставен во средината на плоштадот, каде што сега има цвеиœа. Деновиве е го оградиме просторот и е почнеме со изработка на фонтаната. Иако зем¼иштето е на Градот, тие ни издадоа дозвола за изградба на фонтана и на споменик. Од Министерството за транспорт и врски на Градот е му ¼а одземат 99-годишната концеси¼а за плоштадот Македони¼а - вели Тодрови.



Иако во договорите за лееœе на спомениците што општината ги потпиша со фирмата „Фондери¼а артистика Фердинандо Маринели“ се вели дека ниту една од договорените страни без претходна писмена согласност, не смеат да откриваат информации за договорот, градоначалникот сво¼ата прес-конференци¼а ¼а об¼асни како „реакци¼а по неверо¼атниот медиумски притисок“ за што усно се консултирале со леарницата. Коœаничките скулптури на Гоце Делчев и Даме Груев е бидат со постамент од 3 метри и со висина од 5 метри и е ги изработува леарницата „Маринели“, а скулптурата на цар Самуил и Методи¼а Андонов-Ченто е ги изработува сестринската компани¼а „Баци¼анти“ и е бидат од мермер. Тодорови вели дека за изработка на еден е од спомениците што е се одложат во просек требало да се платат 800.000 евра.

Познатата итали¼анска леарница е основана во 1905 година од Фердинандо Маринели и е позната по квалитетно лиеœе скулптури со користеœе на архаичниот метод со восок и рачна изработка каква што користеле ренесансните ма¼стори. Во 1922 година почнала да изработува големи бронзени скулптури како што се коœанички скулптури, орнаменти и фонтани. Клиенти им биле Ватикан,Соединетите Американски Држави, Полска, Унгари¼а, зем¼и во £ужна Америка, Канада... Како едни од познача¼ните нивни изработки се оградата на монументалните скалила во Музе¼от во Ватикан, портите во Катедралата „Св. Павле“ исто така во Ватикан, скулптурата на А¼зенхауер во Лондон, реставраци¼а на скулптурите во палатата Кремš во Москва.

Фуере: Воздржете се

Очекувам Владата да се воздржи од сите одлуки што му пречат на процесот што го води Мет¼у Нимиц, из¼ави евроамбасадорот Ерван Фуере, за изградбата на повее споменици во последно време во Македони¼а. Сите владини ресурси во време на светска ресеци¼а е бидат концентрирани на економски разво¼ на државата и намалуваœе на невработеноста и сиромашти¼ата - из¼ави то¼. (Š.Ш.)

Шмизли, бикови и криза

Биде¼и сакате да се споредувате со паметни влади, кажете ми барем еден пример од Вашингтон до Тирана на влада што во ек на светска економска криза дава 10 милиони евра за споменици и скулптури од типот „шмизли“ и „бикови“, го праша пратеникот Игор Ивановски премиерот Никола Груевски на вчерашната собраниска седница на ко¼а побара одговор и каде се ветените осум мили¼арди евра од изборната кампаœа.

- Немо¼те да карикирате, тие проекти се почнати во 2006 и 2007 година, кога БДП имаше раст од 9,7 отсто, а извозот беше зголемен за 60 отсто. Владата сметаше дека тоа се добри проекти за државата и граƒаните и реши финансиски да и' помогне на општина Центар - рече Груевски.Ивановски не беше задоволен од одговорот, но пред да ¼а напушти собраниската сала му порача на премиерот: Свртете се само два реда зад вас и министерката за култура е ви каже дека 8,5 милиони евра од буŸетот на Министерството лани во декември се префрлени на сметката на општина Центар. Значи, во екот на кризата и токму кога ¼а зама¼увавте ¼авноста со првите преземени антикризни мерки ги дадовте парите за споменците.

Мари¼а Тасев, Анета Тодевска

www.dnevnik.com.mk

[Shenandoah]

Каде се излеа¼а 5 милиони евра

Нико¼ не об¼асни каде е разликата помеƒу обезбедените 7,25 милиони евра според премиерот и исплатените 2 милиона евра според градоначалникот


Симулаци¼а на споменикот на Александар Велики според димензиите од проектот

Разлика од шест милиони евра се по¼авува кога е се споредат из¼авите на премиерот и на градоначалникот на Центар за плааœето на спомениците што е бидат поставени во центарот на Скоп¼е. Во Собранието, како одговор на пратеничко прашаœе зошто толкава сума се троши за споменици во време на криза, премиерот Никола Груевски рече дека парите се обезбедени со домаинско работеœе пред кризата и и' се дадени на Општината за да може да го реализира проектот. Неофици¼ално Владата во четири наврати од ¼уни до декември 2008 година и' префрлила на Центар 7,25 милиони евра.Градоначалникот Владимир Тодорови на пресот што ¼а свика предизвикан од написите на „Дневник“, ко¼ до¼де до договорите со леарницата, потврди дека динамиката на плааœе е биде 20 отсто веднаш, 40 отсто по завршуваœе на лееœето и уште 40 отсто по монтираœето. Според тоа, досега би требало да се исплатени околу 2 милиона евра.

Ако премиерот ¼а зборува вистината, останатите 5,25 милиони евра би требало да бидат на сметката на Општината. Со оглед на тоа што станува збор за пари од даночните обврзници, Центар е должна да каже ¼авно каде се тие пари и за што е ги пренамени милионите што е ги заштеди со одложуваœето на петте споменици, се разбира ако тие пари воопшто посто¼ат. Во спротивно, ако Центар ги нема преостанатите 5,25 милиони, премиерот излажал дека парите се обезбедени во „убавите времиœа“ со повисок раст на економи¼ата и преостанатите 80 отсто од вкупната сума допрва е треба да се обезбедат, во услови на економска криза.

НЕПОТРЕБНО ОГРОМНО

Голем дел од македонската стручна ¼авност, архитекти и урбанисти, ¼а поддржуваат изградбата на Ÿиновскиот споменик на во¼сководецот Александар Македонски во централниот дел на плоштадот Македони¼а. Дел од нив, сепак, жестоко дебатира за големината на постаментот, за ко¼ се предвидува да биде висок 10 метри, и сметаат дека треба да биде речиси дво¼но помал, за да може граƒаните да ги видат коœот и во¼сководецот. Некои архитекти сметаат дека плоштадот Македони¼а е доволно голем за „архитектонски да го издржи“ споменикот на Александар висок колку зграда од осум ката, а други сметаат дека е непотребно мегаломански. Професорката на Архитектонскиот факултет Елизабета Аврамовска вели дека во светот нема пример скулптура на коœаник да се поставува во фонтана или во вода.

- Не можам да ¼а коментирам целата скулптура, биде¼и не сум ¼а видела, но генерално можам да дадам забелешки за големината и за придружните елементи. Ако коœаникот е сместен во вода, според мене тоа е и омаловажуваœе на ликот и делото на Александар Македонски, ко¼ на¼многу симболички би требало да биде поврзан со оган. Исто така голем проблем е висината од 22 метра на скулптурата. Визуализаци¼ата на волуменот во просторот треба да е способност на секо¼ уметник и архитект, а очигледно е дека жири-комиси¼ата, чи¼ состав не беше ¼авно об¼авен, потфрлила во процената - вели Аврамовска.Таа додава дека се важни и хералдичките значеœа на ориентаци¼ата на споменикот, односно на ко¼а страна е биде свртен, затоа што коœот е во позици¼а пред ¼уриш.

- Ми се чини дека ренесансата и барокот пристигнаа во Македони¼а - додава Аврамовска. И асистентката на истиот факултет, Дивна Пенчи, вели дека споменикот е преголем. Сметам дека ниту тие што го замислиле ниту тие што го поддржуваат ово¼ проект, немаат претстава колку е биде тоа огромно. Плоштадот Македони¼а не може да издржи толкава скулптура - вели Пенчи.



АЛЕКСАНДАР ГО ИМА И ВО ПОЛСКА

Кристи¼ан £орданов, архитект и член на Асоци¼ациите на архитекти и инженери на Македони¼а, смета дека споменикот на Александар Македонски, ко¼ е биде висок исто колку и венецот на Ристиева палата, нема да стрчи во просторот.

- Идеално место за поставуваœе на споменикот е во централниот дел, каде што сега има кружно зеленило, оти се гледа од перспектива и од неколку споредни улици што водат кон плоштадот Македони¼а. Можеби изгледа како шега, но ¼ас мислам дека во¼сководецот Александар Македонски не треба да гледа кон Камениот мост, туку кон Ристиева палата, оти, во спротивно, е изгледа оти Скендер-бег и Александар се подготвени за битка. Двата споменика треба да гледаат кон ¼уг, оти тие реално и осво¼увале на ¼уг. Тоа не е добра поента, но ако два¼цата гледаат во еден правец тоа значи дека заедно одат во победи, иако изгледа како шега, тоа не е така. Има многу работи на кои треба да се внимава. £ас сметам дека и покра¼ големината на споменикот, од 22 метра, граƒаните е можат убаво да го видат коœаникот од далечина од 25 метри - вели £орданов. Архитектот £ован Стефановски-Жан, ко¼ во времето на скопскиот градоначалник Трифун Костовски беше одговорен во одделението за урбанизам, из¼ави дека е убеден оти со ДУП прецизно се утврдило дали споменик со грандиозни димензии може да стои во центарот на плоштад Македони¼а.

- Долг период не сум во зем¼ава и колку што можевв да следам, сметам дека на¼важна е иде¼ата оти треба да се гради. Не е спорно зошто се гради споменик од античко време во амбиент на модерен плоштад. Во средина на ренесансни градби во Франци¼а изгради¼а стаклена пирамида. Тогаш имаше големи полемики во ¼авноста, но денес пирамидата со Лувр е светско чудо. Од временска перспектива сметам дека и ово¼ споменик така е се гледа. Градеœето е голем импулс. Да се гради значи да се живее. Не е спорно тоа што правиме споменик на Александар Македонски. Негови споменици има во Полска, па нико¼ не им забележува. Секо¼а држава живее од приказни, а ние, за жал, не можеме да составиме наша приказна биде¼и имаме поделени мислеœа. Тоа воопшто не ни оди во прилог. Животот не е филмска лента, туку само сеаваœе на секвенци. Затоа, и оваа секвенца е биде дел од македонскиот живот - вели Стефановски.

Поранешниот градски архитект Никола Велковски вели дека нема ништо против изградбата на споменици. Напротив, то¼ смета дека требало повее внимание да се обрне на димензиите. Велковски смета дека споменик од 22 метра е преголем за амбиентот на плоштадот, биде¼и реално гледано за да се види целиот споменик, граƒаните мора да застанат стотина метри подалеку од него. Одблизу, би ги виделе само копитата на коœот.

- Сметам дека плоштадот е мал за да ¼а доживее грандиозноста на споменикот. На¼добро би било коœаникот да е свртен на североисток, под агол од 45 степени. Плоштадот има модерен диза¼н и ако се постави само еден споменик, ко¼ личи како да е од минатиот век, нема да одговара на амбиентот. Затоа сметам дека изградбата на модерна фонтана е ги спои двете времиœа од истори¼ата. Немам против изградба на споменици, но имам дилема дали тоа се прави во вистинско време - вели Велковски.

Мари¼а Тасев

www.dnevnik.com.mk

[Shenandoah]

Колумна на господинот Šубчо Георгиевски во неделникот Фокус од 27 Март 2009 година


За внуците на Аминта


До распадот на £угослави¼а во Македони¼а ретко среавав Антички Македонци, додека на почетокот на деведесетите почнав да ги запознавам повеето во ди¼аспората. Со текот на времето некои од нив ми станаа при¼атели или позна¼ници, но никогаш не ми пречело нивното лично убедуваœе ниту сум се обидувал да ги разубедувам во нивните ставови. Но за жал, последниве две години во една масовна владина кампаœа преку медиумите тие се обидуваат да ме присилат да мислам како нив. Оттука произлезе потребата да го изложам мо¼от став околу ова прашаœе.
На¼првин дали сум пан-славист? Категорично не! Никогаш таквата иде¼а не ми била блиска, но не можам да се согласам дека треба да се гордеам со роднините на Хунзите и Калашите, а да се срамам од Словенците, Чесите или Пол¼аците. Дали Македони¼а треба да му се посвети на истражуваœето на целото закопано археолошко богатство на сопствената територи¼а? Без сомнение да! И лично кога имав можност во Премиерскиот мандат дадов голем поттик за соодветни активности на то¼ план. Дали Александар Македонски е голем во¼сководец? Апсолутно да! Но дали македонската етногенеза треба да ¼а бараме во Античка Македони¼а? Категорично сум против! Зошто? На¼првин, затоа што актуелно политички ¼а загрозува државата. Така, додека во Букурешт си заминавме како беспомошни жртви, набргу потоа следе¼и ¼а политиката на Владата се престоривме во агресивни пропагатори на "нашето потекло од велик род." Наспроти тоа, упатуваните пораки од нам наклонетите зем¼и се недвосмислени. Имено, да престанеме да се занимаваме со сказната за Античка Македони¼а! Затоа што на то¼ начин од самите себе правиме карикатури пред целата меƒународна заедница каде што солидно ¼а познаваат нашата истори¼а; затоа што непотребно ги дразниме другите етнички заедници во Македони¼а на то¼ начин отвора¼и им простор да се навратат на своите славни истории; затоа што ова е нова поделба во македонското етничко ткиво за што сведочат многубро¼ни примери каде што во личните контакти избиваат жестоки расправии помеƒу Античките и Словенските Македонци. И конечно, затоа што тоа е виртуелна истори¼а ко¼а не почива врз никакви аргументи.
Ако добро ги следам, внуците на Аминта де¼ствуваат во неколку категории. Во првата спаƒаат Македоноидите кои што заговараат теори¼а дека целата бела раса потекнува од некакви Македоноиди, а тоа всушност сме ние. Како подгранка на споменатата категори¼а се по¼авува школата дека сите царски фамилии во Европа и две третини од Американските претседатели практично се Македонци. Втората категори¼а ¼а застапува теори¼ата дека сите Словенски народи потекнуваат од Македони¼а, така што миграци¼ата се одвивала оттука спрема север, та Словенците, Чесите, Поšаците, Русите во суштина се неосвестени Македонци. Припадниците на третата категори¼а прават микс од сите други учеœа, така што главната поента е дека Македонците немаат ништо заедничко со Словените, а македонскиот ¼азик е посебен ¼азик различен од словенските (оваа гранка се доближува до границата со моронството во научна смисла). И последната школа, го застапува сто¼алиштето на широк спо¼ така што практично сите сме Македонци-од Славемакедонски од Неолитот па до денешната Влада на ВМРО-ДПМНЕ.
Чудна работа, како овие гени¼ални идеи досега не му паднале на ум на нико¼ од столбовите на нашиот национален идентитет! На пример, на Св.Кирил и Методи¼, на Св.Климент и Наум, ем во VII и IX век и посвежо било сеаваœето на Античка Македони¼а. Подоцна на тоа не се сетил ниту цар Самоил чи¼ главен противник бил Васили¼ II Македонецот. Почнала Преродбата. Таква гени¼ална иде¼а исто така не им текнало ниту на браата Миладинови, на Прличев, на Шапкарев, на инот... Потоа и основачот, на македонската наци¼а, ¼азик, црква и култура-Крсте П.Мисирков. На секо¼а втора страница од неговото дело "За Македонцките работи" го потенцира Словенскиот карактер на новата Македонска наци¼а ко¼а што то¼ предлага да се роди. Настапува комунистичката историографи¼а. Се поведува една многудецениска битка со Бугарската историографи¼а, па дури ниту ним не им текнува да ги матираат Бугарите со то¼ гени¼ален потез, така што додека тие се занимаваат со Словенските корени, ние да се прогласиме за Антички Македонци. Доаƒа деведесетата година. Се по¼авуваме првите основачи на ВМРО-ДПМНЕ. Главниот проблем со ко¼ што се соочуваме е масовното ¼угословенство на македонската наци¼а. Приказаната за Античка Македони¼а можевме да ¼а употребиме за будеœе од ¼угословенските сновидени¼а, но не го сторивме тоа. Сепак, морам да споменам дека ваквата иде¼а покра¼ актуелните гени¼алци, му текнала уште на неко¼-на Грчката патри¼арши¼а во нивната експанзионистичка политика во XIX век. Главната пропаганда на Каравангелис и на Грчките владици во Македони¼а, била истородна со денешната: "Вие сте потомци на славниот Александар и Филип, во вас тече грчка крв, само што Словените ве словенизирале во т.н. Грчки Славофони". А на¼познат таков Македонец е славниот Коте од Руšа. Во актуелната приказна ги препознаваме истите зборови, само што Александар не е Грк, туку чист Македонец.
Значи, зошто ¼а подржувам тезата на големите носители на македонската истори¼а дека постои ¼асен дисконтинуитет помеƒу Словенска и Античка Македони¼а: прво, не постои никаква усна или пишувана народна традици¼а, народно творештво што би нè упатиле на то¼ период. Нема ниту една народна песна или народна приказна на ко¼а се сеаваме од нашето детство што е ни разбуди носталги¼а по тоа време; второ, ¼азикот што претставува еден од основните кодови на ко¼а било наци¼а е ¼асна гранка ко¼а припаƒа на ¼ужно-словенските ¼азици фундирани врз база на Старословенскиот ¼азик. Во последно време сме опсипани од информации дека ваму или таму пронашле неколку збора на Антички Македонски ¼азик, а тие никако да ни бидат презентирани. Претставуваœето на ¼азикот на Хунзите и Калашите како близок по структура на Македонскиот литературен ¼азик е духовна карикатура без коментар. Да не ги споменувам вицевите кои нe упатуваат на потеклото на имиœата на Пакистан и Курдистан, кои за жал до вчера беа третирани како серизони аргументи во експанзи¼ата на Македонскиот ¼азик. Во то¼ контекст е и приказната за каменот од Розета. Ете, никако да го видиме конечниот превод на фамозниот среден текст на Антички Македонски ¼азик. Патем, само да споменам дека то¼ е преведен уште пред времето на Шамполион и дека врз база на то¼ превод Шамполион ги превел Хиероглифите, така што и преводот на вториот текст и преводот на Хиероглифите врз основа на вториот текст од страна на Шамполион денеска се во употреба. Значи, преведуваме текст што вее е преведен, праве¼и уште една мистификаци¼а. Конечно, во македонскиот денешен ¼азик нема ниеден латински збор освен интернационализмите. Рим¼аните го латинизирале целиот Медитеран. Во таа смисла Влашкиот ¼азик е соодветен пример, а Албанскиот содржи околу 30% латински зборови. Чудна работа, како во нашиот ¼азик нема никаква лингвистичка трага од ниту едно зборче. Токму непостоеœето на латински зборови во сите словенски ¼азици на Балканот е еден од на¼очевидните докази дека Словените се населиле подоцна; и трето, да извршиме анализа на историските факти. Ка¼ нас е отворена расправа дали Античките Македонци се Грци или не. Владее настроение дека ако докажеме дека не се Грци, небаре по автоматизам негрчкото потекло на Античките Македонци го потврдува нашето Античко потекло. Забораваме исто така дека истори¼ата од тоа време на овие простори познава три големи етнички супстрати-Елини, Траки и Илири. Значи, ако Античките Македонци не биле Елини, тие на¼веро¼атно биле блиски до Пеоните што значи на¼веро¼атно се од Тракиско потекло. Самата династи¼а на Александар Македонски потекнува од Пелопонез. Митовите за доаƒаœето на Античките Македонци го опишуваат нивното движеœе од традиционоалните Грчки зем¼и кон нивната локаци¼а околу Солун и Пела. Александар И 170 години пред Александар Македонски ¼асно ¼а декларирал Македони¼а како Елинска зем¼а бара¼и допуштение за сопствено учество на Олимписките игри и во исто време вклучува¼и и масовно дополнително за¼акнуваœе на елинизираœето на сво¼ата зем¼а. Од тогаш Македонците активно учествуваат во сите договори, расправи и собири на елинскиот свет. И на Филип и на Александар главна цел им била да го обединат Елинскиот свет и да им се одмаздат на главните непри¼атели на Елините-Перси¼ците. Сегде ширум светот кадешто Александар допрел, сведочат споменици за Грчката култура и ¼азик. Таму кадешто оставал записи за себе почнувал вака:"£ас Елинот Александар..." Конечно, по неговата смрт политичкото и културното наследство што го оставил, светската истори¼а го дефинира под името Елинизици¼а на Медитеранот, а Грчкиот ¼азик и култура станале доминантни во тогашниот познат свет. Не знам Александар каква ДНК носел во своето тело, но недвосмислено ¼асно е дека сè што работел и сè што оставил зад себе било во името на Елините, така што ¼а направил на¼големата услуга на грчката политика од тогаш па до денес. Односно, преведено на современ Македонски ¼азик, Александар Македонски е на¼големиот бугарофил што го познава Македонската истори¼а, под услов ако потекнуваме од иста крв.


Колку крв има во нас од Античките Македонци


Тоа е исто така актуелно прашаœе и претставува еден од аргументите на аналитичарите! Не е исклучена можноста и да тече неко¼а капка крв во вените на денешните Македонци, но под услов ако на територи¼ата на Република Македони¼а имало Антички Македонци кога се населувале Словените. Да продолжиме со географи¼а. Античка Македони¼а во периодот, седумдесеттина години пред Филип Македонски се наоƒала на просторот над Олимп, така што издолжува¼и се во полумесечина над Пела, свртува кон Солун, завршува¼и негде ка¼ Халкидик. Во наредните години преку разни притисоци и династички спо¼уваœа се проширила приближно до денешната Грчко-Македонска граница. Тоа прошируваœе се нарекува Горна Македони¼а. Понекогаш намерно се прават грешки дека Горна Македони¼а практично е нашата Република Македони¼а, но и Долна и Горна Македони¼а географски буквално се наоƒаат во денешна Грци¼а со исклучок на зем¼ата на Ленкистидите ко¼а бива освоена дури од Филип. Нетрпението меƒу основната Македони¼а и Горна Македони¼а продолжува перманентно, а исто така има многу извори што потврдуваат дека Горномакедонците етнички се разликуваат од Долномакедонците. Значи, ако направиме етничка фотографи¼а на Република Македони¼а наспроти Античка Македони¼а, одва¼ некои села близу грчката граница е можат да се повикаат на таа традици¼а. Но каква е состо¼бата во нашата Македони¼а? Во Охридско и во некои делови од западна Македони¼а имаме Илири; во источна Македони¼а вклучително и цела Пиринска Македони¼а, без никаков историски прашалник-Траки; на север, вклучително и нашиот главен град Скоп¼е во период од ил¼ада години пред и по Александар-Дарданци и акцентирани 60% од денешната Република Македони¼а-Пеони,(на¼веро¼атно тракиска гранка) така што вистинското прашаœе во то¼ контекст треба да биде колку илирска крв тече во охриƒани, колку траки¼ска крв-во струмичани, колку пеонска крв-во кавадарчани и колку дарданска крв има во скоп¼ани. Сега е го допрам прашаœето на Власите. Ако неко¼ во Македони¼а може да го поставува прашаœето колку Античка крв тече во нивните жили, тоа се Власите ако воопшто имаат потреба од тоа, затоа што тие поседуваат ¼асен код на Римската цивилизаци¼а и се дел од големиот Латински свет. Оттука, неосновано е биде поставуваœето на истото прашаœе ако неговите потомци се бегалци од Москополе, затоа што базата на романизираœето таму е Илирска. Неосновано е повикуваœето на тоа прашаœе и на штипските Власи затоа што таму пак, базата е пеонско-траки¼ска. Теоретски, такво прашаœе може да постават Власите од ЕниŸе-Вардарско и евентуално од Мегленско.
Со доаƒаœето на Рим, остатоците на Александрова Македони¼а се протегаат до лини¼а над Демир Капи¼а. Рим¼аните основаат една нова Македони¼а каде што на запад и додаваат територи¼а од Епир, на исток од Траки¼а и на север-скоро цела Пеони¼а. На то¼ начин формираната Македони¼а ¼а делат на четири дела, така што во одредена фаза наложуваат строга контрола на комуникаци¼ата ставена во функци¼а на Римската асимилаци¼а. Оттука мапата на Македони¼а што нам ни е позната од Османлиската импери¼а не е мапа на Античка Македони¼а-туку на римската провинци¼а Македони¼а.


Римската Импери¼а


Ако во светската истори¼а неко¼ асимилаци¼ата ¼а промовирал и концептуално применувал, тоа биле Рим¼аните. Имено, наложувале мешаœе на народите, вршеле преселби на племиœата од една на друга страна, интервенирале населува¼и во¼ници на одредени територии како на пр. во Стоби и во Скупи, спроведувале насилно латинизираœе. Резултатот е познат-целиот Медитеран е латинизиран! По падот на Античка Македони¼а настапува речиси осумвековен период на римско владееœе. Во рамките на Римското владееœе се одвивале и дополнителни процеси. Во III-тиот век на Балканот дошле Готите. Тие се присутни приближно сто години. На¼големиот притисок паднал врз римските провинции Македони¼а, Траки¼а и Мизи¼а. Ги пустошеле, ги населувале и ги расселувале, владееле со нив. Рим склучувал договори со Готите, им предавал под управа цели области. Балканот бил поделен. Провинциите ги нарекле Готски федерати. Истори¼ата го вклучила во употреба терминот - Готизаци¼а на Балканот. По нив дошле Хуните на Атила, продолжува¼и со уште поголема жестокост и разрушуваœе; потоа-Аварите, а по нив Словените и Бугарите. Во то¼ контекст истори¼ата запишала вакви настани: во 270 год.н.е императорот Аурели¼ан заповедал цела Даки¼а - (денешна Романи¼а) да се иссели од останатото Романско население и да се пресели кон територи¼ата на Траки¼а и Македони¼а; 447 година Теодоси¼ потпишал капитулирачки договор со Хуните да го иссели целото романизирано население од Белград до Свиштов; Византи¼ците 498 година го поразиле моното племе на Исиврите, преселува¼и ги од Мала Ази¼а на Балканот. Римските и Византи¼ските хроники од то¼ период изобилуваат со масовни расселуваœа, масовни колежи и масовни држеœа на заробеници 50.000-150.000 од страна на Готите, Аварите. Проблемот на обезлуƒуваœето на римските провинции на Балканот е застапен ка¼ секо¼ можен хроничар. Од тие причини уште во I Август спроведувал политика на трето дете. Но слободно можеме да кажеме дека и првите населени Словени се неколкупати дополнително расселувани. По неколку големи победи на Византи¼ците, се вршат масовни преселби на Словенски племиœа во Мала Ази¼а; со повлекуваœето на Пиколомини и Големата преселба на Црно¼евич неколку стотини ил¼ади Словенско население од Косово и од северозападна Македони¼а се преселени на север; Во 1924 година во размената на население помеƒу Грци¼а и Бугари¼а неколку стотини ил¼ади Словенско население имигирираат таму, а во размената со Турци¼а пак, повее десеттини ил¼ади муслиманизирани Словени се селат во Турци¼а; Во Титова £угослави¼а повторно неколку десетини ил¼ади муслиманизирано население пак бива преселено за Турци¼а. Какви биле збеговите на населението на Балканот типично сведоштво е кога пред триесет години за две седмици 300.000 Муслимани емигрираа од Бугари¼а во Турци¼а.


Имало ли населуваœе на Словените?


Ка¼ новокомпонираните експерти една од главните теми на себеисме¼уваœето е еден детал од хрониката на императорот Маврики¼ каде што ¼а опишува вештината на Словените да пливаат под вода со трска. На¼веро¼атно то¼ добро ги запознал Словените затоа што неговите хроники сведочат дека целиот сво¼ живот се борел со Словените, така што, во зимата 602 година кога ги пратил во¼ските да го спречат нападот на Словените преку замрзнатиот Дунав, во¼ската се побунила убива¼и го подоцна. Значи, доаƒаœето на Словените претставува посебна инспираци¼а на внуците на Аминта III при што прават разни мистификации како воопшто Словените успеале да патуваат толку далеку; како го поминале Дунав и сл. На¼веро¼атно многумина Дунав го поминале по мостови, зашто уште I век Рим градел мостови на Дунав. Аварите во V век ка¼ Белград исто така изградилe мост на Дунав. Покра¼ тоа го преминувале и со разни типови бротчиœа, со сплавови на истиот начин како што пред нив го сториле тоа Готите, Хуните, Аварите и малку подоцна Бугарите. Во IV век Вандалите тргнале негде од денешна Унгари¼а, ¼а поминале цела Германи¼а, цела Франци¼а, цела Шпани¼а, преку Гибралтар, половина Северна Африка и дошле до Картагина - (денешен Тунис) и од таму го нападнале Рим, го ограбиле и се вратиле назад има¼и потоа уште сто години цивилизаци¼а. Денес нико¼ не знае каде се Вандалите. Во истори¼ата тоа време е познато како Големата преселба на народите.
Пристигнуваœето на Словените и борбата со нив се запишани во хрониките на Византиските императори: Анастаси¼ (491-518) (ко¼ прави огромни крепосни ¾идови за одбрана од нив, подоцна наречени "Крепости на срамот"), £устин I, £устини¼ан, Тибери¼, Маврики¼, Фока, Иракли¼, Костан II, £устини¼ан II.
Населуваœето на Словените е запишано од хроничарите: Константин Багранородни, Теофилакт Симоката, Евсеви¼ Кесариски, Псевдо Маврики¼ и од многу други непознати автори. За сите тие настани наоƒаме сведоштво и ка¼ Чудата на Св.Димитри¼. Познати се стотици датуми кога е напаƒан Цариград, Солун, Пелопонез, Белград, Сплит. Самите Византиски автори зборуваат за словенизаци¼ата на Балканот до Пелопонез, така што не е клучно прашаœето колку античка крв има во нас, туку колку словенска крв има ка¼ Грците.
Како информаци¼а за новокомпонираните експерти, во светската истори¼а вее 250 години постои една гранка ко¼а се вика Византинологи¼а. Посто¼ат и Византинолози: Руси, Германци, Французи, Англичани, Американци со меƒународно потврден кредибилитет. Приближно една половина од Византинологи¼ата е посветена на борбата на словенските племиœа со Византи¼а.


За некои мистификации


Дали македонското име е вечно? Се прават миситификации околу континуитетот на името Македони¼а географски и етнички. За жал, реалноста потврдува друго. За разлика од етничкиот, географскиот термин Македони¼а можеме да го следиме подолго време, но на¼често преку картографска определба на то¼ простор. Интересен е фактот дека секогаш кога биваат востоличени словенските владетели во Македони¼а, вклучително и автохтониот цар Самоил, не е евидентирано името Македони¼а; Во 802 година во наредните 250 години Византи¼а името Македони¼а го пренесува на областа близу Одрин. Подоцна, во XV век на ово¼ простор Турци¼а ги основа Косовскиот, Битолскиот и Солунскиот вилает. Името Македони¼а како географски простор и политички проблем воскреснува дури по Берлинскиот конгрес. Кога станува збор за етничкиот континуитет проблемот е уште посложен. Од Новиот Завет па до Крсте П.Мисирков, ние имаме тежок проблем да ¼а пополниме ¼амата од 2000 години. Тешко е на¼деме настани, процеси, институции наречени со тоа име. За жал, виртуелните поими кои што ги измисли комунистичката историографи¼а од типот на "старомакедонски" наместо старословенски, "македонскиот цар" Самоил, "Македонската" православна црква (пред 1945 год.) или "македонските" преродбеници Миладинови, Прличев, Шапкарев, логично придонесоа новата видео гаме генераци¼а, виртуелните настани да ги претвора во виртуелна истори¼а за интерна употреба. Навистина е чудна оваа наша амбици¼а од епитетот "на¼млада наци¼а во Европа" да си го припишеме атрибутот "на¼стара наци¼а во светот". Народот ко¼ што од Новиот Завет па до К.П. Мисирков не може да наведе еден институционален процес за сво¼от континуитет; народот ко¼ што од Османлиската Импери¼а никогаш не побарал да му даде посебен Македонски милет; (Власите 1905 година бараат од султанот Влашки милет и тоа им е дадено); народот ко¼ што првпат некаква институци¼а (Коминтерната) го има признаено во 1934 година; народот ко¼ што сво¼ата прва книга поези¼а на сопствен македонски ¼азик ¼а има издадено 1938 година, а сво¼от прв роман 1951 година, одеднаш претендира да биде на¼стар. Затоа, молам за малку скромност.


П.С. Спомениците на Филип и Александар вее ги триплиравме, а воопшто не го спомнуваме Аминта III. Не смееме да го пренебрегнеме и него затоа што без Аминта III не е постое¼а ниту син му Филип II, ниту внук му Александар III. Ете затоа инсистирам - една биста и за него!


www.vmro-np.org.mk


Дискусии за този текст може да прочетете на адреси dijalektika.blog.com.mk и forum.kajgana.com.

[Kramer]

Анкета в Гърция показва, че за 90% от населението най-великият грък е Александър Велики. Ха да им е честито на т.н. Република Македония!

[tonev]

http://www.monitor.bg/article?id=200331

Звъни ми вчера рано сутринта братовчедът Тасе от Скопие и в началото, още сънен, не разбрах какво толкова спешно има, та се обажда още по тъмно. - Не чуваш ли, братучед, за трети път ти казвам, не разбра ли, откриха генома на нашата жолта ракия и сръбската сливовица. 30% от нашата ракия е от джибри още от времето на Александър Македонски, има и 20 на сто дъх на немски шнапс.

- Е и какво от това, Тасе? - попитах го аз. - Не помниш ли, че дядо ти като се напиеше със същата жолта ракия, обичаше да пее: "От Черно море до Охрид и от Дунава до Бялото море един народ живее". А баба ти го гълчеше да млъкне от страх да не дойдат сръбските ченгета и пак да го заточат в някой лагер, че не забравя българския си корен.

- Ама ти пак нищо не разбра, започна пак да ме убеждава скопският ми братовчед. Швейцарски учени са открили всичко това и сръбски вестник го е написал.

- С това трябваше да започнеш, Тасе? - сопнах му се аз. - Ако в Белград напишат, че жолтата ракия се е варела в миналото най-добре от говна на динозаври и с това ли ще се съгласите и ще му се радвате? А и тия джибри от времето на древна Македония не са ли доста изветрели за 23 века, че да стане от нея хубавата жолта ракия?

Тук Тасето се разлюти, както дядо си едно време, и ядосано извика, че македонската жолта ракия е най-хубава на Балканите.

- Прав си, братовчед - рекох му аз. - Но най-вкусна е ракията, която се пече с радост и се пие с братя и приятели, а не със съседи, дето вечно нещо са ти криви.

[Shenandoah]

Какъв идентичностен дебат е централен за македонското общество?!

Спомням си за тази фраза и с хода на времето ми става все по-смешно...

[Shenandoah]

Култура - Брой 26 (2644), 08 юли 2011


Антиквизация. Александър Македонски в Скопие

Парламентарните избори в Република Македония от 5 юни бяха спечелени с малка разлика от управляващата ВМРО-ДПМНЕ на премиера Никола Груевски: в 123-членния парламент той ще разполага с 56 депутати, включително с тримата „представители на диаспората“, избрани само с по няколкостотин гласа. Още преди да са обявени окончателните резултати, а камо ли да е съставено новото правителство, което този път повече ще зависи и от волята на албанския Демократичен съюз за интеграция на Али Ахмети, в средата на юни местните хора и световните агенции бяха изненадано възбудени от поредната новина: коронният символ на новата власт, противоречивата огромна статуя на Александър Македонски, пристигна на централния скопски площад.

Тя е черешата на тортата, наречена „Скопие 2014“ – проект за преобразяване на градския център, включващ строеж на няколко скъпи представителни здания по северния бряг на Вардар и на десетки паметници, пресъздаващи историята на нацията. Споменават се космически суми от над 200 милиона евро. Сградите са с административна (министерство на външните работи, конституционен съд), но също и с културна насоченост (театър, концертна зала, музеи на ВМРО и на Холокоста, държавен архив). Повечето от скулптурите пресъздават добре познати фигури от нашата история: Кирил и Методий, Климент и Наум Охридски, цар Самуил, войводата Карпош, Гоце Делчев и Даме Груев, Павел Шатев и останалите „гемиджии“ – солунски атентатори от 1903 г; предвижда се да пристигне и Васил Чекаларов, костурски войвода на ВМОРО, анализиран по-подробно в един от следващите текстове. Към тях са прибавени и други елементи: маргинални имена като Георги Пулевски, Димитър Чуповски и Кръстьо Мисирков, възприемани като важни за формулирането на отделната македонска националност, и още по-колоритно – тук е и византийският император Юстиниан.
Всички те, обаче, ще останат дълбоко под сянката на Воина-Величие на Македония, големият Александър Македонски, окупирал главното място и въздух на централния скопски площад. Когато през 2006 г. гарнитурата на ВМРО-ДПМНЕ около новия лидер Никола Груевски спечели с програма за Преродба, тоест прераждане, възраждане, избирателите очакваха икономическото преобразяване и въздигане на страната. Пет години по-късно стопанските постижения са скромни, но Преродбата триумфално напредва в други аспекти...
Новата статуя на главния скопски площад предизвика не само очакваните отрицателни реакции от официален Брюксел, Вашингтон и Атина. А също и световен медиен интерес. „В Западните Балкани - една крачка напред, две назад“, коментира добре информираният „Икономист“. Според изданието последният ход на властите в Скопие гарантира загуба на приятели и симпатии по света...
Яхването на скопския център от античния конник е повод за нови коментари и анализи вътре в самата Република Македония. Предлагаме ви два от многото критични текста, посрещнали новия държавно-национален символ.


Очаквайки паметника: импликации на антиквизацията[1].

Този текст е дължим отговор на вестта от леярната във Флоренция, че скулптурата на Александър е вече излята и че паметникът на античния юнак, качен на Буцефал и възнесен над фалангата, скоро може да бъде поставен. Очаквайки да завърши изборният процес, дочакахме на площад „Македония“ да осъмнат частите на „воина на кон“. Този текст беше замислен като едно предупреждение, нека сега да бъде за „добре дошъл“!
По принцип, държавата Македония няма нужда от антиквизацията. Тя си има свои реални исторически рамки в движението на съпротивата, ръководено от ВМРО, в АСНОМ[2] и в договорното мирно установяване на самостоятелна държава след разпадането на Югославия. Тези рамки, с ясно утвърдени, неоспорвани държавни граници, не само че я правят достатъчно легитимна - тези рамки създават непоклатима легитимност, безусловно потвърдена и от комисията Бадентер[3].
Обратното, „засилването“ на легитимността чрез разтягане на тези рамки до антична Македония („вечна Македония“) проблематизира легитимността, правейки „от готово - вересия“, т.е. свеждайки актуалната държава (РМ) до „македонски въпрос“, който е намерил в тази държава практичен отговор. Такава постъпка няма вътрешна логика, тя не произлиза от характера на държавата, а противоречи на този характер, защото довежда държавата до зависимост от имагинерно минало от преди две хилядолетия и половина, което е категориално неподатливо за сравнения и национални идентификации. Това минало не само, че не е било част от създаването на държавата, а е било инструментализирано от сръбските и гръцки противници в негативна корелация спрямо държавотворния процес. Те поставят под въпрос силата на „бандите“ на ВМРО в „македонската борба“ („македоникос агон“[4]) с теорията си за античномакедонската идентичност на нашите предци като синоним на гръцката идентичност. Превъзпитаните/„преродените“ в потомци на Александър се обръщали против своите в братоубийствена война, напускайки позицията на ВМРО за политическа автономия, съответно за самостоятелна държава, и преминавайки на позицията за нейното завладяване и подялба между гърци и сърби. Това е именно смисълът от издигането на античномакедонския мотив.
Държавното творение Народна РМ/Социалистическа РМ/РМ[5] избягва от тази стратегия. В настоящия си облик на самостоятелна държава тя е част от общоевропейския обединителен процес, към който еволюира Европа на раздора с балканизацията като нейна негативна парадигма. С оглед на ипотеката си като част от такова негативно наследство, нашият първостепенен държавен интерес налага възможно по-бързата формална интеграция в ЕС и това предпоставя не просто изпълняване на европейските стандарти, а стратегия, която да е за пример на тези стандарти. За надпреварване по древност тук няма място. От тази перспектива нашите претенции върху античните македонци са контрапродуктивни. Научната общественост извън държавата сочи това като учебникарски пример на идеологизирана историография, която в посткомунизма мутира в етномитология. За Гърция това е иредентизъм. За ЕС това е регионално позициониране, несъвместимо с процеса на евро-атлантическата интеграция. Във вътрешен план това е отклонение от свети Климентовата – възрожденско - ВМРО-вска традиция, която е бранела южното славянство именно от гръцката асимилация.
Настоящата „преродба“ на историческата „преродба“ е реплика дубликат на „преродбата“-гръцка стратегия, която изхожда от нашето Александрово потекло. Авторите на оригинала са си служили с нея като с пропагандна маневра и измама за завладяването на Македония, докато авторите на репликата игнорират ВМРО и АСНОМ и връщат една реална държава (РМ) в състоянието на „македонската борба“ и обективно посредничат за още една победа на нейните противници. Този път във външен план тази победа има вид на антигръцки иредентизъм, който ни блокира пътя към НАТО и ЕС, във вътрешен план тя има вид на бягство от идентичността, защото на нацията се налага митична идентичност и в името на тази идентичност се жертвува нейното вътрешно и европейско утвърждаване.
Васил Чекаларов, един от най-големите ръководители на ВМРО, обяснява проповядването за Александър като непознаване на собствената история, гледа на него с ирония, като нещо „много смешно!“ и „губене на време“. В македонското издание на неговия „Дневник“ това място е пропуснато, защото противоречи на настоящата обсесия по античномакедонското. Това е много симптоматична постъпка, която е във връзка с образа на Чекаларов, заклан от македономахите[6]: това е образецът на съотношението между ВМРО и античномакедонската идентичност и на отношенията на едната и другата позиция спрямо формирането на Македония като самостоятелна държава, изразена с възгласите на убийците на войводата: „Няма Чекаларов! Няма Македония!“.
Днес, когато държавата Македония е реалност, антиквизацията, зад която стои партия с първо име - абревиатура ВМРО, деградира историческото ВМРО до нивото на колаборационистите на Гърция и на Сърбия от „македонската борба“ - Гоце Делчев го прави на Коте Христов, а Дамян Груев - на Глигор Соколов(ич)[7]. Това посегателство върху ВМРО се извършва чрез налагането на абревиатурата ВМРО (запазена в паметта като синоним на самостоятелна държава) върху името на партията, което довежда до гласове и до власт. Само по себе си, това налагане противоречи на системата на ВМРО, на нейното устройство. ВМРО е било движение на съпротива с цел политическо освобождение. Щом се стигне до собствена държава, тя (ВМРО) - категоричен е творецът на системата Христо Матов – „губи правото на своето съществуване“.
Партизацията на ВМРО (аналогично, проблематични са и трансформациите СКМ -СДСМ[8] и ССРНМ - СПМ[9]) под знака на слънцето от Вергина и на лъва, на щита и меча на Александър и на камата и пистолета на Гоце, провъзгласяването на слънцето от Вергина за държавно знаме; от друга страна, опитът на Милошевич и на Мицотакис за подялба на държавата, блокадата от Гърция, спорът за името - обективно образуват регионална коалиция, която дърпа РМ един век по-назад, като „македонски въпрос“ и „македонска борба“, разяжда я отвътре и пречи на нейната европейска и евроатлантическа интеграция. Наистина, сменихме държавното си знаме[10], но, за жалост, очакваме откриването на безсмъртния Александър като абсолютен победител от „македонската борба“, във вид на грандиозен бронзов конник, доминиращ над Делчев, Груев, Ченто.
Разбира се, това „завладяване“ на антична Македония не заплашва Гърция. То заплашва Република Македония. Затова не поради Гърция, а заради нас, заради нашето национално и човешко достойнство, би било добре примерът с корекцията на държавното знаме да приложим върху цялата антиквизация - като добро вложение и за решаване на спора за името, и за придобиване на членство в НАТО и ЕС.

Димитър Димитров, Дневник, 18.06.2011

Димитър Димитров е дългогодишен професор по философия в Скопския университет, министър на образованието през 1991-1992 г. и на културата през 1998-1999, посланик в Русия (2000-2003). Последната му книга е „Културата на идентичността“ (2010)


Африканският ренесанс и македонската преродба

Дали обсебеността от монументализма на лидерите прераства в нова митология на съвремието? Стара истина е, че всеки император, лидер, деспот, президент, държавник настоява да увековечи епохата на своята власт с грандиозни градежи, чрез които да го запомни историята. Най-старата монументална скулптура на Древен Египет, сфинксът в Гиза, изграден от фараона Хеопс, датира 2500 години преди Христа. Атинският Акропол е довършен в V век пр.н.е., римските императори през първи век построили Колизеума. През ХV²² век Луи Х²V изградил Версайския дворец, а през Х²Х век Наполеон - Триумфалната арка. През 1886 г. французите подарили Статуята на свободата на американците, а през 1889 г. била изградена Айфеловата кула. През ХХ век и Хитлер, и Сталин, и Ким Ир Сен, Бокаса, Енвер Ходжа, Тито, Помпиду, Митеран... смятали, че с техните монументални паметници ще си запазят място в историята. В посткомунистическа Македония, освен многобройни религиозни храмове, църкви и джамии, един от най-монументалните градежи е 66-метровият Милениумски кръст на Водно, който се свързва с името на Любчо Георгиевски.
Тази 2011 година ще бъде запомнена в Африка и на Балканите с изграждането на най-големите паметници в света. Единият е в Сенегал и е наречен „Паметникът на Ренесанса“, а вторият е скопският на Александър Македонски, който с оглед на еднопартийността може да се нарече „Паметник на преродбата“.
Сенегалският паметник е дело на президента Абдулайе Уаде, който с този строеж иска да увековечи „освобождението и ренесанса на Африка“. Разположена върху вулканичния хълм на Уакам, близо до Дакар, бронзовата статуя е висока 53 м., а заедно с постамента достига 153 и е най-висока в света. „Това дело, заедно със Статуята на свободата в САЩ и Айфеловата кула в Париж, представлява най-висок символ. То е символ на африканския ренесанс“, изтъква сенегалският президент Уаде.
При все това, най-голямата световна бронзова статуя има и своя обратна страна. Във време на икономическа криза, когато в Африка поради последици от глад и недостиг на вода умират средно 60 милиона африканци, този огромен паметник е непотребен лукс. Трудно е да се говори за ренесанс на Сенегал, държава, която, според индекса на човешко развитие на ООН, е наредена на 166 място от общо186 държави, с 42% безработица и 48% неграмотност. Опозицията и интелигенцията на Сенегал смятат, че става въпрос за „непотребна играчка с лош вкус и то в момент, когато всички дърпат дявола за опашката“. Тала Сила, лидер на опозицията, изтъква, че „изграждането на този паметник е неморален акт. Нищо не е по-унизително от този паметник. Той няма художествена оригиналност, обижда ценностите на нашия народ, нашите религиозни чувства и е агресия върху природата и пейзажа. Напомня на сталинистките статуи от петдесетте“.
„От този паметник ще събираме милиарди долари печалба от хилядите туристи“, надява се президентът Уаде, идеен автор на паметника и акционер с 35% участие във финансовата конструкция, докато държавата участва с 65%. Идеята на паметника се вписва в монументалистичната политика на президента Уаде и неговата партийна програма - Ренесанс. Какво чудно съвпадение с „Преродбата“? След откриването на „Портата на третото хилядолетие“ през 2001 г., Уаде през 2003 г. обявил началото на изграждането на големия културен проект, в който има музей на черните цивилизации, голям театър с 1800 места, търговски център... Нещо като сенегалска версия на „Скопие 2014“. Церемонията на откриването била през април миналата година в присъствието на 13 от 53 поканени държавни и правителствени ръководители. Останалите присъстващи били докарани с автобуси и били облечени в цветовете на партията на Уаде.
Паметникът на Александър Македонски, който поради деликатността на въпроса е наречен от властта „Воин на кон“, струва 10 милиона евро. Тези дни конникът се монтира. Висок е 13 метра, поставен е на постамент от 15 метра и ще достигне височина от почти 30 метра. Идейният ръководител, подобно на Сенегал, е премиерът. За да се отбележи неговата символика и грандиозност, тези дни управляващата партия изтъкна, че с него щяла да бъде отбелязана 20-годишнината от независимостта. Надяваме се, че на датата на нашия ренесанс ще присъстват поне половината от държавниците на Западните Балкани.
Общественото мнение към скъпия строеж е разделено според партийната принадлежност. Едни се утешават с факта, че и Помпиду със своя културен център „Бобур“, и Митеран със стъклените пирамиди на Лувър били критикувани, но с течение на времето парижани ги „преглътнали“. Все пак, ако търсим слабости в този проект, това са политическата тежест и провокация към съседа, отсъствието на художествена стойност, агресивният размер, който препраща към Гъливер между лилипутите, съмнително високата цена и стопанската неизгодност. Тук се изложи икономистът Груевски, защото статуята не носи печалба като паметника в Дакар, освен ако в приходите не сметнем железните монетки за щастие във фонтана.
Съвсем друг е въпросът за какво е нам, на македонците, един такъв паметник. Дали и в ХХ² век ще търсим нашата идентичност и дали тази по-нататъшна антиквизация е един вид инквизиция на славянството? Толкова ли сме малък народ, на който са му потребни приказки и артефакти за величието на нашите хипотетични антични предци? Част от македонците мислят, че не е толкова лошо да те смятат за потомък на най-големия световен завоевател. Това е хубаво чувство за всекиго, въпреки че нашите съграждани албанци смятат, че Александър бил от илирийско потекло, защото майка му била илирийка. Отгоре на всичко, когато сравните билборда на Али Ахмети от сградата на „Метропол“ и главата на воина, ще откриете големи прилики. Като че ли Ахмети е позирал за нея на В. Стевановска [авторката на статуята]! Паметникът на Александър представлява и голямо международно предизвикателство за двустранните отношения с Гърция и за ЕС. Подобно на паметника на Уаде, чийто пръст е насочен към Европа, пръстът на Александър е към Гърция. Това е пръст директно в окото на Гърция, допълва евродепутатът Йелко Кацин. Ако искате в ЕС, ще трябва да го разрушите.
В цялата тази антична драма гражданите, младите, които демонстрират, бедните, безработните, критично настроените журналисти и интелектуалци се безпомощни наблюдатели. А народът понася тази работа, защото нали, „винаги бил прав“, една от най-девалвиралите фрази на демагозите. Народните желания са закон, завладей народа, индоктринирай го, за да го владееш, изтъква Ив Рукат в „Демагозите от античността до днес“. Народът иска да бъде излъган и да живее в нереален свят.
Човешкият характер не може много да понася реалността, написал големият британски поет Т. С. Елиът. Масата я понася още по-малко. Когато веднъж се съберат и се смесят, масите губят част от своята критичност. От страх, но и от потребност да се приспособят, тяхното съзнание отстъпва пред наплива от илюзии. Затова иконографията, митовете, градежите, символите са една от най-успешните форми на масова емоционална манипулация на гражданите.

Нано Ружин, Утрински весник, 22.06.2011

Нано Ружин е професор по политология в частния университет ФОН в Скопие, дългогодишен депутат през 1990-те, посланик на Р. Македония в НАТО (2001-2008), кандидат-президент през 2009 г. Последната му книга е „НАТО в съвременните международни отношения“ (2010).


Материалите подготви Наум Кайчев


[1]С термина антиквизация през последните няколко години в Р. Македония се означава фокусирането върху античността и антична Македония като извор за национална и държавна идентичност. Английският еквивалент на термина (antiquisation) бе включен в резолюциите на Европейския парламент за страната.
[2]Антифашистско събрание за народно освобождение на Македония (АСНОМ) – орган с парламентарни черти, създаден от Комунистическата партия на Македония, провъзгласил на 2 август 1944 г. създаването на Демократична Федерална Македония като държавна единица - част от нова федерална Югославия. От 1 януари 1947 г. тя е преименувана на Народна Република Македония (НРМ), а от 12 април 1963 г. – Социалистическа Република Македония (СРМ).
[3]Специалната комисията на ЕС, оглавена от председателя на Конституционния съд на Франция Робер Бадентер, на 15.01.1992 произнася, че Р. Македония заедно със Словения отговаря на критериите на ЕС за признаване като независима държава. Същият ден България признава РМ.
[4]Македоникос агон / македонска борба – гръцки термин, означаващ въоръжените действия в подкрепа на гърцизма в Македония, предимно през годините 1904-1908.
[5]Тоест, Македония като автономна република в рамките на Югославия, носеща името НРМ (до 1963 г.) и СРМ (1963-1991) и като независима държава Република Македония (РМ, след 1991 г.).
[6]Македономахи (гр.) – въоръжени борци за гърцизма в Македония.
[7]Коте Христов (1863-1905) и Глигор Соколов(ич) (1870-1910) – хайдути, впоследствие дейци на ВМОРО, съответно от с. Руля, Костурско, и с. Небрегово, Прилепско, по-късно преминали съответно на гръцка и сръбска служба.
[8]Югославският Съюз на комунистите на Македония се трансформира в днешния Социалдемократически съюз на Македония (СДСМ), основната опозиционна партия.
[9]Югославският Социалистически съюз на работническия народ на Македония (ССРНМ, аналог на нашия Отечествен фронт) се трансформира в днешната Социалистическа партия на Македония (СПМ), младши коалиционен партньор в правителството.
[10]Авторът има предвид замяната през 1995 г. на знамето с античномакедонски знак, т.нар. „слънце от Вергина“, с настоящето официално държавно знаме на РМ.

[jordani_vt]

Итар Пе¼о од Штип оди во устендил
Триесет деца од Македони¼а и од Бугари¼а еден месец ¼а подготвуваа претставата, чи¼а премиера на македонски ¼азик беше во саботата во Штип, а втората, во вторник, во устендил е биде на бугарски ¼азик

Ово¼ проект на театарот од устендил и на штипската локална самоуправа, под името „Балканска театарска работилница“, е финансиран од ИПА-фондовите на ЕУ. Претставата во Штип е се игра на македонски, а во устендил на бугарски ¼азик, кои децата одлично ги совладале, а музиката во претставата е и македонска и бугарска.

http://www.dnevnik.com.mk/default.asp?ItemID=3BB1424F2AD3464981686ED70D4F9A8C

[jordani_vt]

Днес в София Македония и България подписаха меморандум за сътрудничество в европейската и евроатлантическата интеграция.

Той предвижда "България да предаде своя опит от европейските и евроатлантическите интеграции на Македония, за да не повтори тях техните грешки и по-скоро да се интегрира в ЕС и НАТО".

http://www.cross-bg.net/svetat/6-balkani/1243795-makedonskite-medii-za-sreshtata-mladenov-poposki-v-sofiya-makedoniya-i-balgariya-da-se-nasochat-kam-badeshteto

Българските медии не обръщат особено внимание на събитието. Заради разногласия е отпаднало "Споразумение за приятелство между двете страни" от 2008 г.

[Kramer]

"Доверието трябва да се доказва"?
А кой им даде 150 танка и гаубици през 2001г. когато им бяха проблемите с албанците?

[messire Woland]

Не случайно медиите ги подминават. Колкото по-далеч от тях сме, особено при сегашните им ръководства - толкова по-добре. Освен това, Македония няма шанс за ЕС в обозримо бъдеще. Освен всичко друго, в спора за името, позицията на Гърция има подкрепата на големите страни в ЕС, а самата Македония допълнително уисложнява нещата, нападайки съседите си. Така че, каквото и да се прави сега - без значение е, не само за нас, но и за македонците.

[jordani_vt]

От утре трябва да започне преброяването в Македония. Може да станат проблеми, защото според конституцията им се дават значителни права на малцинствата от поне 20%, както на национално, така и на местно ниво. Изглежда обаче голяма част от албанците работят в чужбина и сега албанските партии настояват да се преброяват и хора, които не са живели последните 6 месеца в страната, а само са влезли веднъж (през лятната отпуска). Засега има подадена оставки от комисията по преброяването, дано нещата не се влошат повече.

Би трябвало да има европейски правила, не съм сигурен.

[jordani_vt]

Необичайно активна позиция заемат българските евродепутати напоследък.

Първо се появи писмо по повод на филма "Трето полувреме", който се снима в момента. В него става дума за екстрадирането на евреите през ВСВ, а също и за футболния финал между "Левски" и "Македония (Скопие)".

По-интересно е посещението на делегация на европарламента. В македонската преса няма съществена информация, но по БНР днес чух интервюто на Станимир Илчев:

http://bnr.bg/Audio.aspx?lang=1026#http://bnr.bg/sites/horizont/Shows/Obzorni/Saturday150/news/Pages/ilchev0511.aspx

[jordani_vt]

Съдът в Хага: Гърция е нарушила спогодба с блокирането на Македония за НАТО

http://www.dnevnik.bg/evropa/razshiriavane/2011/12/05/1219035_sudut_v_haga_gurciia_e_narushila_spogodba_s/

Правителство на Македония се жалва, че Гърция ги блокира за прием в НАТО и ЕС под името FYROM. Според споразумението от 1995 г. Гърция не трябва да блокира влизането на Македония в международни организации под името FYROM. Македония пък си смени знамето от древномакедонско с някаква имитация и махна от конституцията си текста, че ще защитава етническите македонци в съседните държави.

С днешното решение съдът в Хага от една страна казва, че Гърция е нарушила договора. От друга страна обаче не задължава Гърция да го спазва. От което аз лично не мога да проумея какви ще са последствията.

Сегашното македонско правителство беше преизбрано това лято с националистични лозунги за никаква промяна на името и прекъсна преговорите с Гърция. В момента искат започване на преговори за членство в ЕС, като обещават паралелно да решават спора с Гърция. Интересно къде ще му излезе края.